نگاهی به نشانهشناسی فیلم «به وقت شام»
به گزارش صبح مهریز به نقل از یزدرسا؛ دکتر پرویز امینی جامعهشناس سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه در یادداشتی پیرامون فیلم سینمایی «به وقت شام» آخرین اثر ابراهیم حاتمی کیا نوشت:
سینما در 4 دهه بعد از انقلاب اسلامی در مقاطع مختلف در چهرههای خاصی اجتماعی شده است. دهه 60 خصوصا نیمه اول آن مخملباف با توبه نصوح و بایکوت و بایسیکلران و... اجتماعیترین چهره سینمای ایران بود. اواخر دهه 60 و کل نیمه اول دهه 70 سینمای ایران زیر سایه نام حاتمیکیا در آثاری مثل «دیدهبان»، «از کرخه تا راین»، «بوی پیراهن یوسف» و در اوج آنها «آژانس شیشهای» ظهور و بروز اجتماعی یافت.
کمکم از نیمه اول دهه 70 (1375) و در نیمه اول دهه 80 نام مجیدی با آثاری مانند «بچههای آسمان» و «رنگ خدا» و «باران» و... بیش از دیگران در فضای اجتماعی طنینانداز شد اما از نیمه دوم دهه 80 به بعد، سینمای ایران با نام فرهادی و آثاری مثل «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته» و «فروشنده» اجتماعی شده است.
حاتمیکیا بر خلاف مخملباف و نیز مجیدی که در دورههای خاصی درخشیدهاند، همواره در فضای اجتماعی ایران دارای موضوعیت و موقعیت بوده است. «به رنگ ارغوان»، «به نام پدر»، «چ»، «بادیگارد» و... فیلمهایی بودهاند که موضوعیت اجتماعی حاتمیکیا را در دهه 80 و نیمه اول دهه 90 تثبیت کردهاند. اما به نظر میرسد، فیلم «به وقت شام»، آخرین ساخته حاتمیکیا به لحاظ سینمایی فراتر از همه کارهای بعد از «آژانس شیشهای» او است و میتوان گفت سینماییترین فیلم حاتمیکیا بعد از «آژانس شیشهای» است.
«به وقت شام» حاتمیکیا فیلمی پرحادثه و پرتعلیق و پرنشانه و پرتعداد در سکانسهای خارجی است. تعداد پلانها و سکانسها و تعدد لوکیشنها در مقایسه با سینمای پیش از این حاتمیکیا بهصورت خاص و سینمای ایران بهطور عام قابل مقایسه نیست. این در حالی است که تمام سکانسها ربط منطقی به یکدیگر دارد و پاسخ هر سوال در هر سکانس در سکانسی دیگر به گونهای زیرکانه داده شده است که این قدرت و قوت کارگردانی کار را میرساند. اما جنبه تکنیکال سینمایی شاید بخشی از کار باشد و نشانهگذاریهای فراوان فیلم نیز میتواند آن را از دیگر آثار متمایز کند.
درباره پایانبندی «به وقت شام» میتوان یک تقارن ذهنی با سکانس پایانی «دیدهبان» را مشاهده کرد؛ آنجا که «دیدهبان» گرای خودش را میدهد و فدا میشود. علی نیز در پایان و در دیالکتیک تصمیمها و تردیدهای طول فیلم به این جمعبندی میرسد که برای نجات جان مردم و دفاع از حرم حضرت زینب(س) باید خودش را فدا کند.
حاتمیکیا حتی در نشانهگذاری، تفاوت بین ایران و روسیه را نیز بخوبی نشان میدهد. بین نحوه حضور ایرانیها و روسها در سوریه تفکیک ایجاد میکند. آنجا که هواپیماهای جنگنده روسی وارد مهلکه میشوند و «حاج یونس» از دیر آمدن آنها گله دارد و آنجا که بعد از چند تیر دوشکا عقبنشینی میکنند که مشخص میکند ایرانیها اهل خطر کردن هستند اما روسها اینگونه نیستند یا به تعبیر دیگر ایرانی بر اساس اعتقاد میجنگد و روس بر اساس منافع!
حاتمیکیا نشان میدهد ایران و روسیه هر دو در سوریه حضور داشتند اما مواضع یکسانی نداشتهاند. ایرانیها در جنگ سوریه موضع انسانی داشتند و اهل خطر کردن برای این موضع انسانیاند و حاضرند جان دهند تا انسان و انسانیت زنده بماند.
یکی دیگر از مهمترین نشانهگذاریهای فیلم در تفاوت بین مفهوم «انتحار» و «شهادت» خود را نشان میدهد. سکانس ابتدایی فیلم داعشیای را نشان میدهد که به سمت مردم میآید تا با انتحار، جان مردم در حال حرکت در جاده را بگیرد اما در سکانس پایانی فیلم، علی برای آنکه بچههای سوری که در حال بازی هستند، سلامت بمانند، هواپیما را منفجر میکند؛ او شهید میشود تا مردم در ایمنی باشند. تفاوت انتحار و شهادت در همین مفهوم کوتاه در کشتار مردم یا حفظ سلامت مردم خود را نشان میدهد.
نکته دیگر قابل تامل شخصیت قهرمان است.عمده فیلمهای «موقعیتمحور» مبتنی بر «تیپ»هایی هستند که از ابتدا تا انتهای فیلم رفتاری یکسان دارند اما حاتمیکیا توانسته در یک فیلم موقعیتمحور اکشن، شخصیتپردازی کند. علی-بابک حمیدیان- در ابتدای فیلم با انتهای آن یکسان نیست و در یک روند تکاملی قرار گرفته تا آنجا که حتی از پدرش که سالها در جنگ تحمیلی، بوسنی، لبنان و حالا سوریه بوده است، جلو زده؛ این نکته حتی متفاوت با بسیاری از آثار حاتمیکیاست.
حاتمیکیا در این فیلم جدال 2 اسلام را نیز به تصویر کشیده است؛ تا آنجا که این منازعه با آیات قرآنی هم شکل میگیرد اما اوج این جدال خودش را در تفکیک پدرها و پسرها در جبهه داعش و ایرانیها و عاقبت متفاوت آنها نشان میدهد.
تصویرسازی از پیچیدگیهای داعش در عین خشونت از جمله نکات مثبت فیلم است. به وقت شام نشان میدهد برای داعش، مهمتر از خشونت، القای خشونت و تصویرسازی مرگبار از هر گونه مقاومت و معارضه با آنهاست که در سکانس نمایشی سر بریدن آن را نشانهگذاری میکند. در مجموع فیلم «به وقت شام» این ظرفیت را دارد که در کنار «دیدهبان» و «آژانس شیشهای»، مثلث طلایی آثار حاتمیکیا را شکل بدهد.
انتهای پیام/ج
Related Assets:
آخرین عناوین
- برای تخریب همه آزمایشگاههای بیولوژیک آمریکا در منطقه اقدام کنید (Opens New Window)
- درمان در ایران همطراز آلمان است (Opens New Window)
- سردار نقدی: ترور شهید سلیمانی از اثرات مذاکره با آمریکا بود/ آماده مقابله با شیطان بزرگ هستیم (Opens New Window)
- کلیپ/ موشک های صلح آمیز (Opens New Window)
- هشتگ #نمازجمعه_تاریخ_ساز فضای مجازی را پر کرد (Opens New Window)
- هشتگ #نمازجمعه_تاریخ_ساز فضای مجازی را پر کرد (Opens New Window)
- خبرگزاری دولت روحانی: ارتباط هواپیمای اوکراینی، یک دقیقه قبل از شلیک با مرکز قطع شده بود (Opens New Window)
- متن دستنوشته سپهبد شهید قاسم سلیمانی در فراق یاران شهیدش+ عکس (Opens New Window)
- هشتگ #کاسبان_خون ترند اول توییتر فارسی شد (Opens New Window)
- وقتی تیر ضدانقلاب باز هم به سنگ خورد! (Opens New Window)
- تقاضا کردیم پروازها متوقف شود/ اپراتور هواپیما را موشک کروز تشخیص داده بود+فیلم (Opens New Window)
- شجاعت صداقت در حادثه تلخ هواپیمای اوکراین/ وقتی بین مردم و حاکمیت پنهان کاری معنا ندارد+ اينفوگرافيك (Opens New Window)
- شجاعت صداقت در حادثه تلخ هواپیمای اوکراین/ وقتی بین مردم و حاکمیت پنهان کاری معنا ندارد+ اينفوگرافيك (Opens New Window)
- تلاش اوکراین و آمریکا برای شانه خالی کردن از سقوط هواپیمای اوکراینی و مرگ بیش از ١٤٠ ایرانی/١٣ نخبه ایرانی قربانی "تابوت پرنده" آمریکا/لزوم احضار سفرای اوکراین و سوئیس به وزارت خارجه (Opens New Window)
- ید طولای هواپیماهای بوئینگ در سقوط/ مرگ ۵۲۲ نفر در "تابوت پرنده" آمریکایی طی یک سال اخیر (Opens New Window)
- سیلی هشتگی کاربران ایرانی پس از «سیلی موشکی» (Opens New Window)
- میتوانستیم در گام اول ۵۰۰ کشته به آمریکا تحمیل کنیم (Opens New Window)
- ساخت بازی رایانه ای بزرگ #انتقام_سخت در سازمان فضای مجازی بسیج کلید خورد (Opens New Window)
- فارسی زبانان ضدانقلاب ناگهان متوجه تشییع حاج قاسم شدند!+تصاویر (Opens New Window)
- فیلم/ تصاویر هوایی بهتآور از شکوه و عظمت حضور میلیونی مردم در تشییع سردار دلها در شهر کرمان (Opens New Window)
- همه بر انتقام خون حاجقاسم تاکید دارند بجز ارگان دولت!/ زمینه سازی جنگ با شعار "انتقام نگیریم" توسط روزنامه دولتی و اصلاح طلبان تندرو (Opens New Window)
- هشتگ #پروژه_انتخاباتی_FATF ترند اول توییتر فارسی شد (Opens New Window)
- وقتی مردم پاسخ «نه» به تلاش دیماه رسانههای معاند دادند (Opens New Window)
- فیلم/ مستند رو در رو با قاتل (Opens New Window)
- واکنش تند کاربران شبکه های اجتماعی به فرار رئیس جمهور از آلودگی هوا (Opens New Window)
- فیلم/ مصاحبه منتشر نشده با تروریستهای ماهشهر (Opens New Window)
- هشتگ #نهم_دیماه ترند اول توییتر فارسی شد (Opens New Window)
- داغ مجازی بر پيشانی فتنه گران (Opens New Window)
- فیلم/ مستند پویا بختیاری و خانواده اش بدون روتوش (Opens New Window)
- وعده دولت برای کولبران فقط مصرف انتخاباتی داشت؟ (Opens New Window)
- ببینید| مستندی تلخ از آخرین وضعیت آبگرفتگی در کوت عبدالله (Opens New Window)
- شهادت سردار فضلی تکذیب شد (Opens New Window)
- فیلم/ صداي پاي جهاد در آب (Opens New Window)
- واکنش گسترده فعالان مجازی به پروژه انتخاباتیFATF (Opens New Window)
- داغ مجازی بر پیشانی غربگرایان +عکس (Opens New Window)
- دلیل اصلی بازداشت «کیانوش راد» چیست؟ (Opens New Window)
- مرخصی «جهرمی» مسبب قطعی 10 روزه اینترنت در کشور/ دستگاه قضا به خسارتهای وارد آمده به مردم و کشور ورود میکند؟ (Opens New Window)
- فیلم/ مستند شبی در بزرگراه (Opens New Window)
- زخم بنزین/ ابعاد جدید اغتشاشات در تبریز + اعتراف بازداشتشدگان (Opens New Window)
- آشوب با روتوش هنر؛ کاربران فضای مجازی، سلبریتیهای اجاره ای را داغ کردند +تصاویر (Opens New Window)