به گزارش صبح تفت، شب یلدا که به عنوان طولانی ترین شب سال شناخته می شود ، در فرهنگ عامه ی نیر به «شو چله» یا همان «شب چله» معروف است.

مراسم شب چله یک مراسم سنتی با قدمتی به درازای دوران پیش از ورود اسلام به ایران است. یک آئین زیبای زردشتی که شهر نیر و مردمانش نیز در طول تاریخ این سنت دیرین را حفظ کرده و در مواردی نیز از جهت برگزاری دست به ابتکاراتی زده اند.

چرا شب چله؟ چرا هنداونه و انار؟ چرا شولی و آش چغندر؟

میوه های اصلی سفره ی «شب چله» هندوانه و انار هستند. این در صورتی است که هندوانه اصلا میوه فصل نیست اما در «شهر نیر» به دلیل پانگرفتن نهال انار، همیشه هندوانه بدلیل سازگاری بیشتر با اقلیم نیر،  میوه ی اصلی شب یلدا محسوب شده است، بخصوص که هندوانه دراقلیم سردسیر نیر دیرتر از مناطق گرمسیر به عمل می آید و این شرایط زمان نگهداری هندوانه ی محصول نیر را تا شب چله به حداقل رسانده است؛ هندوانه علاوه بر سرخ رنگ بودن که نماد شادابی است ، به نوعی نماد خورشید هم محسوب می شود و همچنین نگهداری از آن تا روز پایان پاییز نمایانگر نوعی انضباط و ترفند نگهداری مواد غذاییی از سوی نیری های باستان است.

در مواردی تعدد زیاد تخمه های هندوانه به عنوان نمادی از زندگی و تولید نسل نیز عنوان شده است.

اما هرچند نقش انار در شب چله ی مردم نیر زیاد نمایان نیست اما باید متذکر شد که علاوه بر سرخ رنگی آن ، تعدد دانه های منظم آن نیز نمادی از زاد و ولد نیز می باشد.

در زمانهای دور مردمان شهر نیر این طرز فکر و رسومات خود  را در تمام زندگی خود محسوس می داشتند، مردان نیر کهن در گذشته برای افزایش نسل گوسفند و دام خود طی مراسمی در زمان مشخصی از سال هندوانه و انار را بر سر بز و گوسفند نر می کوبیدند تا نسل احشام افزایش یابد.

در مراسمات عروسی هم، پدران خانواده برای پیشواز از خونچه بران یا پاانداز عروس در جلوی قدوم مبارک عروس هنودانه به زمین کوبیده و انار به دامن عروس پرتاب می کردند تا عروس خانم، آقا داماد را از بچه بی نصیب نمانند....

در فرهنگ کهن نیرعلاوه بر انار و هندوانه و حافظ خوان، مراسم کرسی نشینی و نیز شولی و آش چغندر خوران، پر رنگ تر از دیگر مناطق مورد توجه بوده است. این گزاره های متعدد بیشتر به دلیل موقعیت سرد جغرافیایی در فرهنگ و آیین «چله نشینی» نیر کنجانده شده است.

سرخی شولی و آش چغندر نیز شاید به برداشت های انار و هندوانه سرخگونه مربوط بوده است...

بررسی ها نشان داده است حدود 150 سال قبل با اوج اسلام گرایی در استان اصفهان (در آن زمان یزد یکی از بزرگترین شهرستان ها و جزئی از استان اصفهان بوده است)، شهر نیر نیز متاثر از مرکز استان ، کم کم آئین شب چله ی خود را تحت تاثیر قرار داد و به دو قسمت تقسیم کرد:

چله ی اول:

اول دیماه برگزار شده و به «عمو چله» معروف بوده و مراسمی کاملا مردانه که بیشتر در خانه ی کدخدا یا ارباب برگزار بوده است.

چله ی دوم:

دهم بهمن ماه برگزار شده و به «چله زری» معروف بوده  و مراسمی کاملا زنانه که بیشتر در منزل زنان متملک و اشرافی بر گزار بوده است.

از ویژگی های این نوع از مراسم شب چله ی خاص اول تفکیک جنسیتی برای سهولت در اجرای جداگانه ، چه از جانب آقایان و چه از جانب بانوان بود و دوم اینکه مراسمات مزین به چاووشی و مولودی خوانی بوده است تا مراسم شب چله ی سنتی با یاد و نامی از ائمه به نوعی معنوی نیز بشود.

انتهای پیام/م*