به گزارش یزد رسا، اضطرار به بيم از زيان غير قابل تحمّل نسبت به فعل يا ترك گفته می شود. به بیان کامل‌تر اضطرار، حالتی است که در آن، با وجود آن که تهدیدی از خارج متوجه شخص نمی گردد، فشاری از درون وی، او را به انجام کاری وادار می کند که نسبت به آن رضایت کامل ندارد؛ یعنی هر چند اراده انجام آن را دارد، اما این اراده با رضایت و خرسندی درونی همراه نیست.

در استفتائات رهبر معظم لنقلاب آمده است:

س ۱۴۷۷: پیچیدگی روابط اجتماعی و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم، گاهی آنان را وادار به انجام معاملات اضطراری می‏کند که زیانبار و غیرعادلانه و یا لااقل از نظر عرف مذموم محسوب می‏شوند، آیا اضطرار از نظر شرعی موجب بطلان معامله است یا خیر؟

ج: اضطرار از نظر فقهی ضرری به صحّت‏ و نفوذ معامله اعم از خريد و فروش و غير آنها که همراه با رضايت و طيب خاطر باشد، نمی زند. ولی از نظر اخلاقی و انسانی برطرف ديگر واجب است که از شرايط به وجود آمده برای شخص مضطرّ سوءاستفاده نکند.

                                                                                                                          
سه نکته:

* فروش خانه  یا کلیه برای درمان بیماری
یک مثال برای معامله در حالت اضطرار این است که شخصی برای درمان خود یا همسر و فرزندش، مضطر و مجبور به فروش خانه یا حتی کلیه خود گردد؛ در این مورد، او این کار را بر خلاف میل باطنی و در شرایط اضطرار، ولی با اراده و قصد ، انجام می‌دهد.

سه دسته اضطرار

فقها و حقوق دانان، معاملات ناشى از اكراه را به سه دسته تقسيم كرده اند:
۱ - دسته اوّل، معاملاتى است كه به اجبار كامل صورت مى گيرد مانند اين كه شخصى را به زور وادار به امضاى سند معامله اى بنمايند.

۲ - دسته دوم، معاملاتى هستند كه بر اثر اكراه و با تهديد ديگرى واقع مى شوند، در اين موارد شخص معامله را انجام مى دهد ولی نه از روى رضایت، بلكه براى رفع تهديد.

۳ - دسته سوم، معاملاتى هستند كه به انتخاب شخص صورت مى گيرد، ولى اين انتخاب نه از روى رضاى باطن، بلكه از سرناچارى صورت مى گيرد.

مورد بحث ما همین گزینه سوم است.

سوء استفاده از اضطرار مردم

امام على عليه السلام فرمود: نَهى رَسُولُ اللّه ِ عَنْ بَيْعِ الْمُضْطَرِّينَ. رسول خدا صلي الله عليه و آله از خريد (اجحاف گرانه) اموال اشخاص كه ناچار به فروش شده اند منع فرموده است. (میزان الحکمه، ج ۱؛ ۵۲۱) پس باید مراقب باشیم و در معامله با چنین افرادی سوء استفاده نکنیم مثل اینکه بعضی می گویند با فلانی معامله کن چون مجبور است و می توانی زیر قیمت جنسش را بخری!