به گزارش یزد رسا به نقل از سروابرکوه؛ در ابتدای ورود به شهر ابرکوه از سمت استان فارس و یا خروجی از سمت یزد یخچال های خشتی دیده می شود که با گذشت سالیان طولانی همچنان با شکوه پابرجا مانده و تقریبأ اکثر مسافران عبوری در کنار آن توقف می کنند و عکسی به یادگار می گیرند.

قدمت برخی از یخچال ها به عهد قاجار و برخی دیگر به رونق جاده ابریشم برمی گردد و به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده اند.

در شهرستان ابرکوه و در نقاط مختلف چهار نمونه از این یخچال ها وجود دارد که تولید و انبار یخ به وسیله این بناها انجام می شده است، در معماری یخچال ها، سازندگان بنا به نکات مهمی چون برودت مناسب برای نگهداری یخ، نوع مصالح ساختمانی بنا، چگونگی تولید یخ و عایق کاری بنا توجه داشته اند.

هر یخچال دارای قسمت هایی چون دیوارهای سایه انداز، حوضچه های تولید یخ و چاله وسیع مخروطی شکل است که بر فراز این چاله، گنبد بزرگ خشتی بنا شده است، دیوار گنبد در پایین دارای قطر زیاد است و هر چه به رأس نزدیکتر می شود از قطر آن کاسته شده است و گاه معمار برخی یخچال ها مانند یخچال فتح آباد ابرکوه، برای کم کردن فشار وارد بر گنبد، آن را به صورت پله پله(مطبق) ساخته است.

ورودی مخزن های یخ معمولأ رو به شمال قرار داشته است و به وسیله سطحی شیب دار، برای انتقال آسان یخ به حوضچه ها، مرتبط می شدند، یخچال ها اغلب دارای دو در بودند که یکی در سمت شمال و دیگری در سمت جنوب قرار داشت و در زمستان از در شمال و در تابستان از درب جنوبی استفاده می شد و یخچال دار از طریق این درب، یخ را تحویل مشتری می داد و هنگامی که از درب ها استفاده نمی شد، آنها را با یک تیغه خشت و گل مسدود می کردند.

ارتفاع بلند یخچال ها به این دلیل بوده است که با توجه به اینکه در طی روزهای گرم تابستان گرما در ارتفاع بالاتری قرار گیرد یخ ها ذوب نشوند، معمرین می گویند پس از اینکه یخچال پر می شد، روی یخ ها را با یک نوع گیاه خشکیده به نام "پیزو" می پوشاندند.

یخچال ورودی ابرکوه

یخچال ورودی شهر ابرکوه از جمله آثار قدیمی شهرستان ابرکوه است که با پلانی به صورت مدور و حجمی مخروطی شکل به صورت پله ای بنا شده است، ارتفاع این بنا حدود ۲۰ متر است و سطح کف داخل بنا، گودتر از سطح زمینهای بیرونی ساخته شده است.

یخچال برزن در جاده مریم آباد، یخچال هک شهرستان ابرکوه و یخچال فتح آباد از دیگر یخچال های موجود در ابرکوه است که هر کدام ویژگی هایی شبیه به هم با اندکی تفاوت دارند.