به گزارش یزد رسا به نقل از طنین خاتم؛ شهرستان خاتم (هرات- مروست) با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی همه ساله پذیرای مسافران بسیاری از نقاط مختلف استان و کشور می باشد که در این گزارش به گوشه ای از آن می پردازیم.

قلعه مروست، بنایی ماندگار از دوره اسلامی

این بنای ارزشمند که بر روی تپه ای به ارتفاع بیش از 4 متر ساخته شده جلوه گر زیبائی خاصی از سبک معماری آثار تاریخی در ایران پس از اسلام است.
این بنا که قدمت آن به ایران پس از اسلام میرسد و برخی بنای آن را حتی به پیش از اسلام هم تخمین می زنند به نظر می رسد که قبلاً دو طبقه بوده که بر اثر مرور زمان طبقه زیرین آن تخریب شده باشد.
قلعه تاریخی مروست که از لحاظ موقعیت مکانی در وسط شهر مروست قرار گرفته در تاریخ دیماه 78 به شماره 2545 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این قلعه با ساختاری از مصالح خشت و گل و به کارگیری آجر در سر در آن بر بالای بلندی و مشرف به شهر مروست قرار دارد .
این قلعه دارای سه برج مدور در سه گوشه آن است در قسمت ضلع جنوب شرقی قلعه بجای برج، سر در ورودی قلعه قرار گرفته است .
سر در قلعه در دو طبقه بنا شده است که سقف طبقه اول کلا فرو ریخته است و فقط پایه های آن بجا مانده است .
قرار گرفتن بر بلندی و اشراف آن به شهر و جاذبه و نمای آن از دوردست و به هنگام ورود به مروست از خصوصیات بارز این بنا محسوب می شود .

از آثار کشف شده در این قلعه تاریخی می توان به وجود خشت های 40 در 50 دارای علامت، آجرهای نقش دار، پی سوز و غیره اشاره کرد که آثار بجا مانده از دوران های اشکانی، ایلخانی و صفویه است.
بخش های موجود قلعه شامل رامپ یا پلکان ورودی، هشتی ورودی، شاه نشین، سه برج دیده بانی، حصار و تیرکش های موجود است.

قلعه ملکی هرات یکی از کاملترین قلاع روستایی کشور؛قلعه ای ماندگار از دوره افشاریه

این بنای ارزشمند که 15 هزار متر مربع وسعت دارد در سال 1388 توسط ورثه مالک برای کاربری فرهنگی به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاتم اهدا شد.
 

زمان ساخت این بنا مربوط به دوره افشاریه و زندیه می باشد و آخرین شخصی که در صد سال گذشته آن را احیا کرده ابوالفتح خان ازخوانین منطقه بوده است.
 

از تاسیسات موجود در قلعه می توان به هشتی ورودی، شاه نشین، حجره های مسکونی در دو جبهه، برج های دیده بانی و تیرکش ها، سیلوهای نگهداری غله به صورت عمومی و خصوصی اشاره کرد.
 

محل استقرار نگهبانان، اطبل ها و محل نگهداری حیوانات به صورت روباز و فضای مناسب برای زراعت و کشاورزی اضطراری از دیگر چشم اندازهای زیبای این اثر تاریخی است.
 

با توجه به تاسیسات موجود در این بنا مشخص می شود در گذشته این بنا علاوه برکاربری مسکونی کاربری نظامی و دفاعی نیز داشته است.
 

این اثر زیبای تاریخی که با توجه به فضاهای موجود در داخل حریم شهری یکی از کاملترین نمونه های بناهای سنتی در استان یزد محسوب می شود با دارا بودن ارگ، شارستان و محیط زراعی اطراف در نوع خود کم نظیر است.

خانه دکتر صالحی خاتم: خانه ای زیبا به جا مانده از دوره قاجاریه

خانه دکتر صالحی از نوع خانه ‏‏‌باغ‏‏های ایرانی است که در محدوده مرکزی شهر هرات واقع شده و با توجه به معماری، تزیینات و ساختارمی توان آن را مربوطه اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی دانست.

مالک پیشین بنا به نام دکتر صالحی بوده از سال  1387تحت مالکیت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته و به عنوان محل استقرار نمایندگی اداره کل در شهرستان خاتم مورد استفاده قرار گرفته است.ا

این بنای ارزشمند در سال 1387 به شماره 25102 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

چهار صفه محمد صالح بنای ماندگار از دوره صفویه

چهار صفه محمد صالح از جمله بناهای ارزشمند شهرستان خاتم می باشد که در بافت تاریخی مروست جای گرفته است. با توجه به شيوه معماري بنا در نوع پوشش سقف و تزیينات آن و مقايسه آن با ديگر ابنيه مشابه، پيشينه آن به دوره صفوي  باز مي گردد.

طرح بنا به صورت چليپايي است و نوع پوشش سقف آن به صورت طاق و تويزه است. دورتادور ديوار اين بخش از بنا تاقچه سازي و قطار بندي شده است.

این بنای تاریخی در سال 1387 با شماره ثبتی 23161 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گنبد تاریخی مروست؛ مهمترین بنای دوره ایلخانی در خاتم

این بنای تاریخی که در محدوده مرکزی بافت قدیمی آن قرار گرفته است،هرچند که این بنای ارزشمند به لحاظ فضایی، یک بنای تک فضا محسوب می‌شود ولی با این حال گویا، بنای گنبدی بقایای مجموعه بزرگتری بوده است که کاربندی‌های موجود در ضلع بیرونی شرق بنا دلیلی بر این مدعاست.

این فضا دارای محرابی است که مقرنس کاری مختصری دارد و اثرات ناشی از سوخت شمع و چراغ و هیزم در آن به چشم می‌خورد و دهانه این محراب نیز حدود یک و نیم متر است.

در حال حاضر ورودی بنا در جبهه شمالی آن است که از طریق کوچه‌ای به عرض یک متر میسر است اما به نظر می‌رسد ورودی اصلی آن در ضلع شرقی قرار داشته است چرا که در بخش بیرونی ضلع شرقی با دیدن بقایای یک کاربندی گچی می‌توان حدس زد که این کاربندی‌ها در قسمت ایوان ورودی بنا قرار داشته است.

البته به نظر می‌رسد که به غیر از ضلعی که محراب در آن واقع است، سه ضلع دیگر بنا نیز دارای ورودی بوده که ورودی‌های اضلاع جنوبی و شرقی آن مسدود است.

از ساختار و شیوه معماری بنا مشخص است که متعلق به قرن هفت و هشت هجری است و مسلماً بنای گنبدی مروست به واسطه کارکرد دینی و مذهبی تاکنون باقی مانده است.