به گزارش یزد رسا، روزهای عید فطر و عید قربان که مستقیماً از طرف خداوند برای مسلمانان عید قرار داده شده و در آن‌ها روزه‌گرفتن حرام است. برای این حرمت دلایلی ذکر می‌شود که «حفظ تعادل در جامعه اسلامی» و «مهمان خدابودن» از جمله آن‌هاست.

چرا روزه عید قربان حرام اعلام شده است؟
روزه‌گرفتن در عید قربان و عید فطر حرام است، در صورتی که در سایر اعیاد این گونه نیست و می‌توان روزه گرفت.

این فلسفه به قلمرو فلسفه احکام یا علل ‌الشرایع مربوط است که باید گفت قلمرویی دور از دسترس عقل آدمی است، مگر مقداری که توسط وحی (قرآن) یا مفسران وحی (سنت معصومین) به ما ابلاغ شده است، تا آنجا که نویسنده این سطور تتبع کرده است، در خصوص مورد سؤال فوق چیزی در منابع وحیانی و سنّت موجود نیست، به همین جهت نمی‌توان به صورت قاطع اظهارنظر کرد، اما احتمالاً دو مورد زیر می‌تواند از فلسفه‌های تحریم روزه در این دو عید بزرگ اسلامی باشد:

۱- حفظ تعادل در جامعه اسلامی

اسلام آیینی است که به تعبیر قرآن «امت»(۱) وسط و دین اعتدال است،‌ یکی از مصادیق این اعتدال برقراری نوعی موازنه میان دنیا و آخرت است، نه مانند ملحدین کاملاً آخرت‌گرایی را نفی می‌کند و نه مانند مسیحیت دنیا را به یکباره کناره می‌گذارد، صراط مستقیم الهی در این مورد، راه رفتن در خط اعتدال میان دنیا و آخرت است، خداوند از زبان قوم بنی‌اسرائیل خطاب به قارون می‌فرماید: بهره‌ات از دنیا را فراموش نکن، اما در عین حال احسان و نیکویی را نیز مراعات نما.(۲)

اگر این ویژگی دین اسلام را در کنار آن خصوصیت انسان‌ها قرار دهیم که همواره تمایل به افراط و تفریط و خروج از حد اعتدال دارند، می‌توان ربط میان این سخن و فلسفه تحریم روزه در این دو عید را درک کرد، روز عید باید روز خوردن و آشامیدن باشد و مقدس مأبی نبایستی چنان بر آدم‌ها مسلط شود که عید بودن عید را نیز فراموش کنند، به دیگر سخن، عظمت و بزرگی این دو عید به اندازه‌ای است که عید بودن آ‌ن‌ها به هیچ عنوان نباید تحت‌الشعاع مسائل دیگر قرار گیرد.

روزه گرفتن در این دو روز بدون شک این دو عید بزرگ را کمرنگ می‌سازد و شارع چون به این کمرنگ شدن راضی نیست، دستور به تحریم داده است، در حدیثی از امام صادق(ع) اشاره‌ای به همین مضمون است، ایشان می‌فرماید: در روز عید فطر و عید اضحی روزه نباید گرفت، چون رسول خدا(ص) فرمود: این روزها روزهای خوردن و آشامیدن و شادی کردن است.(۳)

البته ممکن است این شبهه مطرح شود که اگر فلسفه روزه نگرفتن رعایت اعتدال و گرایش نیافتن افراطی به سوی زهد منفی است، چرا در اعیاد دیگر نیز این فلسفه رعایت نشده و روزه تحریم نشده است؟! در پاسخ می‌توان گفت که اولاً اعیاد رسمی دینی که ریشه قرآنی دارد و مستقیماً از طرف خداوند برای مسلمین عید قرار داده شده است، همین دو عید است، اما بقیه اعیاد نظیر نیمه شعبان، عید مبعث، عید نوروز و ... اعیادی هستند که بعدها توسط مسلمانان به خاطر تعظیم و تکریم معصومین(ع) ترویج شده‌اند، البته این اعیاد نیز ریشه روایی دارند،‌ اما تکلیف نماز عید مخصوص این دو عید است.

ثانیاً: روزهای عید فطر و عید اضحی در اصل اعیاد عبادی هستند، مثلاً عید فطر به دنباله ماه مبارک رمضان و عید اضحی دنباله ایام حج است، حالت سابقه آن‌ها عبادت است و آن هم عبادت همراه زهد و گریز از دنیا، ما در ماه رمضان یک ماه تمرین زهد و دنیاگریزی می‌کنیم و در ایام حج نیز همین گونه است، بنابراین مناسب است که جهت رعایت اعتدال یک روز نیز زهد را کنار بگذاریم، اما در اعیاد دیگر چنین نیست.

۲- مهمان خدا هستیم

ب) فلسفه دیگری هم که ممکن است برای تحریم بیان شود، این است که مردم به تعبیر روایات در این دو روز مهمان خدایند و خداوند نمی‌پسندد که مهمانانش روزه‌دار و گرسنه باشند، البته این فلسفه‌ای است که در بعضی روایات آمده است.(۴) در بعضی تعابیر هم آمده است که این دو روز و نیز ایام دیگری که روزه در آن‌ها حرام است، مانند ایام تشریق و نیز در نفی روزه در سفر، هدیه‌ها و یا صدقات خداوند بر بندگانش است و سزاوار نیست که صدقه و هدیه را رد کنیم،(۵) باز هم تأکید می‌کنیم که اینها فقط احتمال است و فهم فلسفه واقعی احکام را هیچ فقیه صاحب علمی مدعی نیست.

شیاطینی که در عید قربان باید سنگ بزنیم!

حاجیان در روز عید ابتدا با پرتاب هفت سنگ ریزه برای هفت بار به ستون های بر هم چیده شده ـ که نماد ابلیس رجیم است ـ تنفّر خود را از همه شیطان های درون و برون ابراز می کنند. این عمل را «رَمْیِ جَمَره» گویند. وقتی حکمت این عمل را از امام کاظم(علیه السلام) پرسیدند، امام فرمودند: «چون ابلیس در محل جمرات بر ابراهیم(علیه السلام) ظاهر گشت و آن حضرت، آن پلید را سنگسار نمود. از این رو همین سنت جاریه ای شد و باقی ماند.»(۱این عمل، طرد شیطان و تثبیت عبودیّت و اطاعت خداوند متعال است. یکی از کارهای اصلی شیطان این است که بین افراد انسان تفرقه بیندازد و عداوت 

و بغض بین آنها ایجاد نماید: «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَ ة َ وَ الْبَغْضاءَ؛ شیطان می خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار دشمنی ایجاد کند.»(سوره مائده آیه ۹۳)

و انسان با تفرقه و اختلاف خود را در اختیار شیطان می گذارد؛ همان گونه که امام علی(علیه السلام) فرمودند: «ایّاکم و الفرقة فانّ الشاذ من الناس للشیطان کما انّ الشاذ ّ من الغنم للذئب؛(نهج البلاغه خطبه۱۲۷ ) از جدایی و پراکندگی بپرهیزید؛ زیرا انسانی که از مردم جدا شود در اختیار فرمان شیطان است همچنان که گوسفند دور از گله نصیب گرگ می شود. 

بهترین قربانی ها در عید قربان

۱- غفلت و بطالت

یكى از آفات زندگى امروز در میان خانواده ها، غفلت و بطالت است، و متأسفانه این غفلت که ناشی از گذراندن وقت های ما به بطالت است، در حال جویدن و به هدر دادن عمر ماست، جوانان ما در موبایل هایشان در اعماق بطالت غرقند، دنیای وایبر، واتس آپ، تانگو و ... و سایر ابزار، که چون قارچ های سمی در حال رشداند، اینترنت رشته های خود را در گردن ما انداخته و در دنیایی بی مرز می کشد، تا وقتی که شب ها و روزهای ما که می تواند نورانی و مفید باشد را در خود نابود می کند و این ماییم که مست و بی قرار به دنبالش روانیم.

اگر یک لحظه به خود تذکر بدهیم که این روزهای عزیز ما دیگر بر نمی گردد و این عمر ماست که چون ضایعات بی ارزش هدر می رود شاید کمی به خود آییم و این وسایل و ابزار غفلت را برای لحظاتی هم که شده از خود دور کنیم و به تدبیری برای زندگیمان بپردازیم.

۲- دنیا طلبی و مال 

بسیارى از پدرها و مادرها وقتى در سنین جوانى هستند، عمر خود را به جمع دنیا و تلاش فراوان براى تامین آن سپرى مى كنند و چون پا به سن مى گذارند، به جاى تدارك گذشته از نظر معنوى، به بطالت و سرگرمی هاى بیهوده، عمر را به هدر مى دهند، و حتى حاضر نیستند در هنگام فراغت از امور دنیا به كارهاى اخروى و جمع آورى توشه براى نجات اخروى خود بپردازند.

با نشستن بر سر كوچه و مغازه و مانند این امور و صحبت هاى بیهوده و حل كردن جدول و مسائلى از این قبیل عمر گران بها را به هدر ندهیم، كه به هر لحظه آن افسوس خواهیم خورد. 

۳- عشق های مجازی و رفاقت با جنس مخالف 

این رفاقت های ما با جنس مخالف یک 

دلخوشی شیطان است، جوری برای ما تزئینش کرده که دیگر اگر کسی یک رفیق از جنس مخالف نداشته باشد احساس شرم و پوچی می کند.

این رفاقت هایی که گاهی برای ما بت می شود، اگر کسی نباشد که به او عشق بورزیم، تلفنی صحبت کنیم و چت کنیم و ... حس مرگ و تنهایی و افسردگی تمام وجود ما را خواهد گرفت اما روزها حس نمی کنیم که خدایی هم داریم و هیچ... آب در دلمان تکان نمی خورد این رفیقمان برای ما و ما برای رفیقمان شیاطینی هستیم که دیر یا زود با هم در جهنم خواهیم افتاد.

۴- تنبلی سستی

تنبلی بدان معناست که انسان با وجود توان انجام فعلی که وسایل آن نیز فراهم بوده و مانعی هم در راه نیست، اما تلاش و کوششی نکرده و از انجام آن سر باز زند؛ جوان دانشجویی که وسایل و شرایط تحصیل برایش فراهم باشد و درس نخواند تنبل و به تعبیر عرب کسل است.

کسی مانع عبادت ما نیست بلکه تشویق و اعتبار هم در نزد دیگران پیدا می کنیم وقت زیادی هم داریم اما دریغ از ذره ای عمل این تنبلی و "حسش نیست"، "حال ندارم" هم شیطان دیگری است که باید رانده شود.

۵- نادانی و جهل

"جهل و نادانی" یکی از مولفه هایی است که مانع رشد و تکامل انسان می شود و به همین دلیل است که اسلام نسبت به جهل و نادانی هشدارهای زیادی داده است. از جمله قرآن در آیه ۱۹۹ سوره اعراف دستور می دهد كه از نادان دوری كنید. همچنین روایتی از امام رضا(علیه السلام) وجود دارد که می فرمایند: دوست هر شخصی برای رسیدن به كمال عقل اوست و دشمن او جهل وی می باشد. (تحت العقول، ص ۳۲۶)

این دین گریزی های ما و دهن کجی کردن به فرهنگمان به دینمان همه ناشی از جهل است اگر ما سواد دینی داشته باشیم این همه شبهه را با جان و دل نمی پذیریم که بشود پرتگاه بی دینی و سقوطمان.

اگر ما عالم و آگاه باشیم بیکار و ندار نمی مانیم، اگر ما نادان نباشیم افسرده و دلمرده نخواهیم شد، این نادانی ها دشمن ماست شیطانی است سزاور بدترین سنگ ها و راندن ها.

باشد که در این روز عزیز این صفات را که مورد پسند شیطان است از خود برانیم و با سنگ اراده دورشان کنیم. إن شاء الله تعالی.

پی‌نوشت‌ها:

۱. بقره: ۱۴۳.
۲. قصص: ۷۷.
۳. نوری طبرسی، حاج میرزا حسین، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسه آل‌ البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ۴۰۷ هـ . ق، ج ۷، ص ۵۵۱.
۴. ن. ک: حر عاملی، وسایل‌الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، ۱۴۰۳ هـ . ج ۴، ص ۳۶۸. و صدوق، علل الشرایع،‌ ج ۲، ص ۲۵۱.
۵. علل الشرایع،‌ ج ۲، ص ۲۳۹.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم و تبیان