به گزارش یزدبانو، هفته گذشته بود که راز اداره کل حفاظت محیط ‌زیست استان سمنان فاش شد و مشخص شد که این اداره کل، اسفندماه ۹۹ در راستای اجرای مجدد طرح تکثیر در اسارت، یک یوزپلنگ نر به‌صورت مخفیانه از طبیعت زنده‌گیری شد.

این یوزپلنگ ۱۰ ساله که پیشتر تصاویرش توسط دوربین‌های تله‌ای بارها ثبت شده بود با همکاری اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان و اعضای یک انجمن محیط‌زیستی، مخفیانه در پارک ملی توران تله پاگیر نصب‌کرده و این یوزپلنگ که فیروز نام دارد را به دام انداخته‌اند. گروه زنده‌گیری فیروز، پس‌ازآنکه یوزپلنگ نگون‌بخت از ناحیه دست چپ در تله گرفتار شد، این جانور نایاب را با استفاده از دارت، بی‌هوش و به محوطه‌ای محصور منتقل کرده‌اند تا با یکی از یوزپلنگ‌هایی که طرح تکثیرشان در پارک پردیسان تهران با شکست مواجه شد و اخیراً به پارک ملی توران منتقل‌شده‌اند جفت‌گیری و تولیدمثل کند.

شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان محیط‌زیست بارها در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کرده بود که سازمان متبوعش برای موفقیت تکثیر در اسارت هرگز دست به طبیعت توران نزده و اقدامی برای زنده گیری یوزپلنگ نخواهد کرد. او پس از فاش شدن خبر زنده‌گیری فیروز هم به رسانه‌ها گفت که زنده‌گیری فیروز بدون اطلاع او انجام‌شده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد هدف مسئولان محیط‌زیست استان سمنان از پنهان کردن صید فیروز از طبیعت قرار دادن مسئولان ستادی محیط‌زیست و همچنین منتقدان حذف یوزپلنگ از طبیعت در برابر عمل انجام‌شده بوده است؛ منتقدانی که بر این باورند که حذف هر یوزپلنگ از طبیعت به معنای به باد دادن فرصت‌های تولیدمثل حیوان در طبیعت و درنتیجه از بین بردن شانس تولد توله‌هایی است که هرکدام می‌توانند در حفظ نسل یوزپلنگ در طبیعت نقشی مهم ایفا کنند. درصورتی‌که یوزپلنگ‌های اسیر حتی اگر به‌احتمال بسیار اندک، زادآوری هم داشته باشند کمکی به حفظ نسل یوزپلنگ "در طبیعت " نخواهند کرد و صرفاً توله‌هایی به دنیا خواهند آورد که با مهارت‌های بقا در طبیعت به‌ویژه شکار غریبه هستند و در صورت رهاسازی، شانسی برای بقا در طبیعت ندارند. توله‌هایی که تا پایان عمر باید در اسارت نگهداری شوند. منتقدان طرح زنده‌گیری و تکثیر در اسارت یوزپلنگ بر این باورند که این طرح نه‌تنها تأثیر مثبتی در حفظ نسل یوزپلنگ در طبیعت ندارد بلکه روند انقراض این‌گونه در طبیعت را سرعت خواهد بخشید. به گفته آن‌ها راهکار اول و آخر حفظ نسل این گربه‌سان، حفاظت از زیستگاه‌های آن است.

اکبر همدانیان، کارشناس ارشد علوم محیط‌زیستی، مدرس دانشگاه و مدیر بازنشسته سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه فیروز و دیگر بازماندگان نسل یوزپلنگ در ایران میراث ملی هستند تصریح کرد: متأسفانه مسئولان محیط‌زیست نه‌تنها کوچک‌ترین قدمی برای حفظ نسل یوزپلنگ در طبیعت ایران برنداشته‌اند بلکه با اجرای طرح زنده‌گیری و تکثیر در اسارت که منافع مادی و معنوی عده‌ای خاص را تأمین می‌کند، روند انقراض این گربه نایاب را سرعت خواهند بخشید.

اما درحالی‌که تاکنون هیچ موردی از اجرای طرح تکثیر در اسارت گربه‌سانان بزرگ که به رهاسازی و تولیدمثل موفق توله‌ها در طبیعت منجر شده باشد در سطح جهان گزارش نشده چه عاملی سبب شد که اداره کل محیط‌زیست سمنان، برخلاف نظر مسئولان ستادی محیط‌زیست و بی‌توجه به آسیبی که با به اسارت گرفتن فیروز به نسل یوزپلنگ در ایران وارد می‌شود، مخفیانه فیروز را زنده‌گیری و به محوطه‌ای فنس‌ کشی‌شده منتقل کند؟ چه کسانی از این اقدام حمایت می‌کنند و چه کسانی از اجرای آن سود می‌برند؟

پیشنهاد اجرای طرح زنده‌گیری یوزپلنگ از طبیعت به‌منظور تکثیر در اسارت، نخستین بار در سال ۹۶ از زبان محمدصادق فرهادی‌نیا در رسانه‌ها مطرح شد. فرهادی نیا، دکترای جانورشناسی از دانشگاه آکسفورد و یکی از مؤسسان انجمن یوزپلنگ ایرانی بهمن‌ماه ۹۶ به رسانه‌ها گفت: در موردحفاظت از یوز شکست‌خورده‌ایم. چاره امروز یوز در ایران، فقط یک‌چیز است: اول، زنده گیری یوزها، بعد تکثیر در اسارت و سرانجام معرفی کنترل‌شده به طبیعت.

با این حساب، فیروز تنها یوزپلنگی که از طبیعت حذف می‌شود نخواهد بود و اجرای این طرح، زنده‌گیری تمام بازماندگان نسل یوزپلنگ در ایران و انتقالشان محوطه‌های فنس‌کشی‌شده است که می‌توان آن را انقراض عامدانه نسل یوزپلنگ آسیایی در طبیعت دانست.

فرهادی نیا که به‌واسطه فعالیتش در حوزه گربه‌سانان بزرگ، مهرماه ۱۳۹۱ از موسسه پنترا در آمریکا جایزه کاپلان را دریافت کرد در سال ۱۳۹۳ با همکاری موسسه پنترا یک پروژه تحقیقاتی تحت عنوان "بوم‌شناسی پلنگ ایرانی در شمال شرقی ایران "‌ را به‌عنوان پایان‌نامه دکتری در رشته جانورشناسی دانشگاه آکسفورد به اجرا درآورد. موسسه‌ای که مؤسس و سرمایه‌گذار آن، توماس کاپلان، یکی از حامیان مالی گروه «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» است. دیگر سرمایه‌گذار موسسه پنترا هم محمد بن زاید نایب الحکومه امارات متحده عربی است که هدایت دستگاه‌های نظامی و اطلاعاتی امارت را نیز بر عهده دارد.

این عضو گروه گربه‌سانان اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت IUCN سال ۹۱ به‌عنوان مدیر بخش پایش و پژوهش انجمن یوزپلنگ ایرانی با مشارکت اداره کل حفاظت محیط‌زیست سمنان، برای اجرای طرحی که برای خرید آغل‌های پارک ملی توران و خارج کردن دامداران از این زیستگاه یوزپلنگ تهیه‌کرده بود مبلغ ۸۵هزار یورو از اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) دریافت کرد؛ طرحی که بر اساس پیگیری‌های صورت گرفته تا اویل سال ۹۹، اجرایی نشد.

این جانورشناس که عضو بخش گربه‌سانان مرکز کاپلان-راکاناتی است چندی پیش در فضای مجازی، زمزمه‌هایی از ترتیب دادن برنامه‌ای برای زنده‌گیری تعداد قابل‌توجهی پلنگ و نمونه‌گیری از اسپرم و تخمک آن‌ها به‌منظور لقاح مصنوعی را مطرح کرد که مورد استقبال قرار نگرفت؛ اما در خصوص فیروز و سایر یوزپلنگ‌هایی که بناست زنده‌گیری شوند، نمونه‌گیری از اسپرم و تخمک بخش جدانشدنی طرح تکثیر در اسارت است. نمونه‌هایی که بسیاری ا ز مراکز تحقیقاتی در سطح جهان برای به دست آوردنشان هزینه‌هایی قابل‌توجه پرداخت خواهند کرد چراکه یوزپلنگ‌های باقی‌مانده در ایران، تنها بازماندگان نسل یوزپلنگ آسیایی هستند که در زیستگاه‌های سایر کشورها منقرض‌شده است.

با جست‌وجویی در فضای مجازی به این نتیجه می‌رسیم که تاکنون بسیاری از کارشناسان و فعالان مستقل محیط‌زیست نسبت به آسیبی که با زنده‌گیری هر یوزپلنگ به نسل این گربه نایاب وارد می‌شود هشدار داده‌ و حتی برخی از آن‌ها هفته گذشته با ثبت نامه‌ای خطاب به معاون دادستان کل کشور در حقوق عامه بابت زنده‌گیری مخفیانه فیروز علیه مدیران محیط‌زیست که در اجرای این طرح مشارکت داشته‌اند، اعلام‌جرم کردند درحالی‌که طرح زنده‌گیری و تکثیر در اسارت یوزپلنگ به‌جز مسئولان محیط‌زیست و انجمن یوزپلنگ ایرانی طرفداری ندارد؛ انجمنی که کارشناسان آن به‌منظور اجرای توصیه‌های فرهادی نیا از انگلستان، در نصب تله و زنده‌گیری فیروز مشارکت داشته‌اند.

ماجرا وقتی حساسیت‌برانگیز تر می‌شود که پس از فاش شدن راز زنده‌گیری مخفیانه فیروز، امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان درباره نحوه زنده‌گیری و نگهداری از فیروز توضیحاتی داد اما در پاسخ به اینکه حامیان و مشاوران طرح زنده‌گیری یوزپلنگ چه کسانی هستند پس از مدتی سکوت گفت: شاید نخواهند از آن‌ها نام ببرم.

درحالی‌که طرح زنده‌گیری و تکثیر در اسارت یوزپلنگ، شانس تولیدمثل یوزپلنگ‌ها در طبیعت را از آن‌ها گرفته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، به تولد توله‌هایی منجر می‌شود که باید در اسارت بمانند، آیا می‌توان هدف از اجرای آن را حفاظت از بازماندگان نسل یوزپلنگ در ایران دانست؟ یا پشت پرده این طرح منافع مادی و معنوی پنهان است؟