به گزارش یزدبانو به نقل از خبرگزاری فارس - مهدی فرقانی؛ المپیک رویدادی جهانی و بشری است و هدف آرمانی این اتفاق کم نظیر ورزشی وحدت آفرینی در میان ملل و مردمان کشوهای مختلف و پیوند زدن لحظات غم و شادی آنان با یکدیگر و البته در قالبی صلح آمیز است؛ اما اینکه چقدر این هدف برآورده می‌شود سؤالی است که پاسخ آن نیز واحد نیست و در کشورهای مختلف و نیز فرهنگ‌های مختلف شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن را مورد تأثیر قرار می‌دهد.

سواد تحصیلی و سواد رسانه‌ای لازمه آگاهی از رویدادهای ورزشی و برنامه‌ریزی برای دنبال کردن این برنامه‌هاست. همچنین داشتن فراغت و رفاه نسبی نیز از دیگر از مؤلفه‌هایی است که بر نوع مخاطبان برنامه‌ها تأثیرگذار است. بین دغدغه‌های مادی و اقتصادی و نوع دغدغه‌های فکری افراد رابطه وجود دارد. افرادی که از نیروی بدنی خود استفاده می‌کنند و یا در طول ساعات کاری خود بر انجام کار تمرکز می‌کنند، طبیعتاً اوقات فراغت خود را به استراحت می‌گذرانند و بر عکس بعضی مشاغل اداری و نوع این مشاغل علاقه‌مندی و پیگیری را در بعضی افراد به وجود می‌آورد.

جامعه و تب المپیک

مهم‌ترین مسائل اجتماعی مطرح در برنامه‌های خبری (پخش زنده) و تحلیلی صدا و سیما در‌باره المپیک ورزش کردن و نیز طرفداری از ورزش حتی از طریق پیامک و سامانه‌های هواداری و تماشای آن در میدان‌های مسابقه و یا از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی است. از دیگر مسائل اجتماعی مطرح در این برنامه‌ها می‌توان به بحث‌هایی مانند ناامنی در شهر ریو و نیز دهکده بازی‌ها اشاره کرد که خبرهایی مبنی بر سرقت از ورزشکاران جلب توجه می‌کرد. نارضایتی شهروندان برزیلی از برگزاری المپیک در کشور برزیل به دلیل مشکلات اقتصادی و درگیری‌ها و راهپیمایی‌های آنان از دیگر وقایع مهم منعکس شده در این برنامه‌ها بوده است.

علاوه بر این آن نکته جالب توجه آن است که علایق و سلایق فردی و اجتماعی افراد فرو می‌ریزد و مخاطبان دیگر علاقمندان به مثلاً رشته کشتی نیستند بلکه برای جامعه موفقیت ملی و کشوری مهم می‌شود.

این برنامه‌ها حاوی پیام‌های اجتماعی چندی هستند که از آن میان، می‌توان به اهمیت و حساسیت مقوله ورزش برای جامعه اشاره کرد. در زمان المپیک مسائل دیگر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سایه قرار می‌گیرد. پیام اجتماعی دیگر، اهمیت سخت‌کوشی و تمرین مداوم برای موفقیت است که غالباً در لابه‌لای تحلیل دلایل شکست یا موفقیت یک ورزشکار بیان می‌شود. تشویق به ورزش قهرمانی و افتخارآفرینی برای کشور و مردم و کل‌نگری و ما شدن و وحدت پیامی است که در سرتاسر این برنامه‌ها موج می‌زند به نحوی که دائماً صحبت از ملت و کشور ایران می‌شود و همه ورزشکاران هدف خود را افتخارآفرینی و شاد کردن ملت بیان می‌کنند و ناکامان نیز با قرار گرفتن در مقابل دوربین‌های گزارشگران از مردم عذرخواهی می‌کنند و سرودهایی با مضامین ملی و عشق به وطن پخش می‌شود.

پیام‌های ضمنی المپیک

از جمله پیام‌های ضمنی‌ می‌توان به پیام‌های دینی و ارزشی و ملی حضور ورزشکاران کشورمان در صحنه‌های پیروزی و شکست آن‌ها و جملات و حرکاتی که انجام می‌دهند اشاره کرد. حتی نوع پوشش بانوان و نیز جملاتی که مثلاً روی پیراهن کشتی‌گیران و وزنه‌برداران نوشته شده است همگی حاوی پیام‌های فرهنگی و ورزشی مهمی مانند رعایت ادب پهلوانی و نیز الگوگیری و مدد جستن از ائمه اطهار (ع) است.

همچنین رفتار ورزشکاران پیروز با حریف شکست خورده و دست دادن‌ها و نمایش صحنه‌های جوانمردی و رعایت اخلاق و دلجویی از حریفان و تقبیح سوء استفاده ورزشکاران از مصدومیت حریفشان در حین مسابقه و استفاده از آن به عنوان نقطه ضعف طرف برای پیروز شدن و نیز یاد کردن از الگوهای مانند غلامرضا تختی در این ارتباط حاوی پیام‌هایی مانند رعایت اخلاق پهلوانی و نه فقط ورزشکار بودن و رعایت ادب و احترام گذاشتن به شخصیت طرف مقابل هستند.

اعتبار ملی و المپیک

نفس انعکاس ورزش و پخش برنامه‌ها می‌تواند مقوم این ارزش‌های فرهنگی انقلاب باشد؛ اما اینکه مثلاً در یک رشته و یا اینکه در یک المپیک کاروان کشورمان نتیجه نگیرد یا نتایج ضعیف باشد و یا اینکه سطح و دانش مربیان ضعیف تشخیص داده شود و یا سطح و نوع حمایت مادی و معنوی کشور از ورزشکاران و مدال‌آوران المپیکی به نسبت کشورهای دیگر کافی نباشد ممکن است ارزش‌های فوق را مورد تهدید قرار دهد. از طرف دیگر انعکاس رسانه‌ای مربیان و ورزشکاران ایرانی که به دلایل مختلف با تابعیت کشورهای دیگر مانند آذربایجان در مسابقات شرکت کرده‌اند نیز از جمله مواردی است که می‌تواند برای ارزش‌های فوق مخاطره آمیز باشد.

با توجه به وحدتی که ورزشکاران رشته‌های مختلف ورزشی در المپیک می‌یابند و همه در قالب یک کاروان واحد در راه موفقیت ملی و اهتزاز پرچم کشور ایران به مبارزه می‌پردازند و رنکینگ کشوری توزیع مدال‌ها نیز معیار موفقیت قرار دارد، می‌توان گفت که نمایش این تلاش‌ها غرور و وحدت ملی و همبستگی اجتماعی را بسیار افزایش می‌دهد.

المپیک و جامعه سالم

در زمان برگزاری المپیک صدا و سیما و به ویژه شبکه‌های سه و ورزش بخش زیادی از برنامه‌های روزانه خود را به پخش مسابقات المپیک اختصاص می‌دهند و آورندگان مدال‌های المپیکی چندین با در طول برنامه‌ها مورد تقدیر و تشکر قرار میگیرند، با خانواده‌های ایشان ارتباط زنده برقرار می‌شود، با قهرمانان چندین بار مصاحبه زنده و ضبط شده انجام می‌شود به نحوی که اهمیت این افراد در نظر مردم بسیار افزایش می‌یابد. حتی پاداش‌هایی که برای این افراد در نظر گرفته میشود و وعده‌های دیگری که از سوی شرکت‌های خصوصی برای پرداخت پاداش به این افراد تبلیغ می‌شود موجب تشویق خانواده‌ها برای سوق دادن فرزندان به ورزش و فعالیت ورزشی قهرمانی می‌شود و به نوعی راه و مسیر بسیاری از افراد را این برنامه‌ها جهت می‌دهند؛ حساس کردن جامعه به ورزش و اهمیت دادن به قهرمانان ورزشی و بالا بردن ارزش کسب مدال المپیک یکی از مهمترین نکات مثبت این برنامه‌ها برای جامعه است.

همچنین تحلیل کارشناسی و دقیق دلایل ناکامی و شکست ورزشکاران کشورمان میتواند در بهبود برنامه‌ریزی‌های بعدی فعالین ورزشی جامعه بسیار مفید است.

پالایش محتوایی المپیک

آن چیزی که برنامه‌های المپیکی صدا و سیما نشان می‌دهد تأکید بر این مسئله است که برای موفقیت و پیروزی در المپیک باید آمادگی جسمانی کامل داشت و تنها کسانی در المپیک موفق هستند که جسم و اندام آمادهای داشته باشند. تأکید بیش از حد بر آمادگی جسمانی و تبدیل شدن آن به هدف اصلی زندگی و تنظیم زندگی فردی در راستای این هدف و اینکه این تصور اشتباه ایجاد شود که نیازی به پرورش دیگر ابعاد شخصیتی انسان مانند تقویت بعد اخلاقی و معنوی نیست می‌تواند آثار منفی مانند رشد خشونت و غرور و فخر فروشی و ضعف اخلاق و معنویت را در میان نسل آینده به همراه داشته باشد.

انعکاس اینکه در مسابقات المپیک بیشتر رشته‌های فردی مدال‌آور هستند و تیم‌های ورزشی کشورمان حضور و فروغ چندانی ندارند می‌تواند برای تقویت مفهوم کار جمعی آسیب‌زا باشد.

نکته بعدی اینکه در اکثر این برنامه‌ها، سازوکارهای دولتی به عنوان اصلی‌ترین عامل ناکامی‌های ورزشی ذکر می‌شود که این می‌تواند برای آینده تعاملات اجتماعی مخرب باشد.

تصویر المپیک واقعی است یا ...

اغلب تحلیل‌های کارشناسان در مورد تیم‌ها و رشته‌های المپیکی ناقص و کلیشه‌ای و گول زننده است و مبتنی بر پیشینه و سابقه گذشته ورزشکاران و رشته‌های ورزشی است و بنابراین موجب برداشت‌ها نادرست و اشتباه در آنان شده است مانند اتفاقی که در مورد تیم کشتی فرنگی در المپیک ریو افتاد و رشته‌های تنیس و تکواندو نیز در این مورد قابل ذکر هستند.

در دنیای ورزش داوری و اشتباهات آنان ممکن است برای هر تیمی اتفاق بیفتد و این مسئله در بیشتر موارد خارج از کنترل ورزشکاران است و اکثر موارد آن نیز سهوی است؛ اما بعضاً در بعضی کارشناسی‌ها داوری‌ها را طراحی شده و به ضرر ورزشکاران ایرانی نشان می‌دهد. این امر در نهایت میتواند نوعی حس منفی نسبت به سایر ملت‌ها ایجاد کند اما از طرفی بر یک واقعیت اجتماعی و سیاسی استوار است که ورزش هم می‌تواند سیاسی باشد.

المپیک در برابر آسیب‌های اجتماعی

اتفاقاتی مانند موضوع محرومیت ورزشکاران روس از المپیک به خاطر مصرف مواد نیروزا و مسأله دوپینگ و تحلیل آن در برنامه‌های المپیکی صدا و سیما موجب می‌شود که جوانان و ورزشکاران آماتور با آسیب‌های اجتماعی و خطرات ناشی از مصرف مواد نیروزا و روان‌گردان بیشتر آشنا شوند و به سمت استفاده از این مواد و سایر موارد مشابه کمتر جذب شوند. این امر در نهایت موجب معرفی غیر مستقیم آسیب‌های زندگی ناسالم خواهد شد.

مهم‌ترین تغییر باید در حیطه کارشناسان و مجریان مورد استفاده در این برنامه‌ها اتفاق بیفتد. باید از کارشناسان جوان و مجرب که در مورد ورزشکاران و تیم‌های ورزشی اطلاعات به روزتر و کامل‌تری دارند استفاده شود و از تحلیل‌های کلیشه‌ای در این برنامه‌ها اجتناب شود. مثلاً در مورد کشتی فرنگی بهتر بود روند آمادگی تیم کشورمان با دقت بیشتر و اطلاعات دقیق‌تر و قبل از شروع مسابقات انجام می‌شد تا انتظارات و احساسات آتشفشانی در مورد این تیم در مردم ایجاد نمی‌شد در مورد تیم‌ها و ورزشکاران خارجی نیز این نکته صدق می‌کند.

پیام سیاسی برنامه المپیکی

با توجه به اینکه موفقیت در المپیک و گرفتن مدال پرستیژ و وجهه ویژه‌ای را برای کشورها به ارمغان می‌آورد بنا بر این به نوعی باید حاصل کارآمدی و انسجام و توان برنامه‌ریزی کشورها نگریسته شود. در این راستا برنامه‌های المپیکی صدا و سیما نیز در موارد متعدد به بحث مدیریت و برنامه‌ریزی کلان و راهبردی رشته‌های المپیکی کشور پرداخته و در برخی موارد مثلاً عدم حمایت‌های مادی از برخی رشته‌ها از سوی ارگان‌های دولتی مثل وزارت ورزش و جوانان را مؤثر در موفقیت و ناکامی رشته‌های ورزشی عنوان کرده است؛ یعنی مهم‌ترین پیام این برنامه‌ها این است که ورزش و سیاست دو مقوله جدا از هم نیستند و همانطوری که مدال‌های المپیک و موفقیت‌های ورزشکاران در المپیک وجهه سیاسی یک کشور را ارتقاء می‌دهد، از طرف دیگر نیز انسجام سیاسی دولت‌ها و اختصاص بودجه‌های مورد نیاز رشته‌ها و فدراسیون‌های ورزشی از سوی دولت می‌تواند نقش فراوانی در موفقیت آن‌ها داشته باشد. با توجه به اینکه موفقیت در المپیک مستقیماً با روحیه کل کشور سروکار دارد و موجب افزایش روحیه ملی کل مردمان یک کشور می‌شود توجه دولت‌ها به ورزش و جدی گرفتن آن نشان دهنده ملی بودن آن دولت به معنای واقعی کلمه است.

از طرف دیگر منافع ملی کشور و احساس امنیت داخلی و ملی فقط در گروی توجه به مسائل کلان و استراتژیک و برنامه‌های توسعه‌ای نیست بلکه ورزش و نیز توجه به موفقیت رشته‌های ورزشی می‌تواند نقش فراوانی در پیشبرد حتی مسائل اقتصادی و توسعه‌ای داشته باشد و از طرف دیگر ورزش و موفقیت ورزشی به ویژه در آوردگاهی به بزرگی المپیک موجب تقویت انسجام ملی و هویت ملی می‌شود زیرا در اینجا شاهدیم که با یک پیروزی همگان خوشحال می‌شوند و با یک شکست ملت در یاس و ناامیدی فرو می‌رود.

پیام سیاسی ضمنی برنامه‌های المپیکی صدا و سیما

نوع تحلیل‌ها و شیوه علت‌یابی‌ها و نقد‌ها نشان می‌دهد که ورزش در ایران به کل در اختیار دولت است به نحوی که وضعیت مناسب اقتصادی و سیاسی و کارآمدی دولت به طور مستقیم موفقیت‌های ورزشی را مورد تأثیر قرار می‌دهد. در واکاوی و تجزیه و تحلیل موفقیت ورزشکاران نیز تنها وضعیت بودجه‌های اختصاص داده شده به ورزشکاران و تأمین بودجه اردوها از سوی ارگان‌های دولتی جلوه داده می‌شود و این گونه به شکلی جبری انگیزه‌ها و ویژگی‌های فردی و نیز انگیزه‌های شخصی در حاشیه قرار می‌گیرد.

رسالت تقویت روحیه انقلابی گری و تقویت تفکر انقلاب اسلامی

پخش شدن کلیپ‌های پیروزی ورزشکاران و کسب مدال توسط آنان همراه با سرودهای ارزشی و انقلابی و نیز دورهای افتخار ورزشکاران با پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران و نیز تقدیم مدال‌ها و موفقیت‌ها به مثلاً مدافعان حرم و نیز آستان امامان معصوم از جمله امام هشتم (ع) و نیز انعکاس رسانه‌ای شعارهای انقلابی و مذهبی ورزشکاران حین و بعد از موفقیت‌های ورزشی تأثیر بسیار زیادی بر تقویت روحیه انقلابی‌گری و تقویت تفکر انقلاب اسلامی دارد.

چارچوب نظری برنامه‌سازی

روح کلی حاکم بر این برنامه‌ها آرمان‌گرایانه و ناسیونالیستی است و نه تجزیه و تحلیل و آسیب شناسانه و با نگاه کمک به برطرف شدن ضعف‌ها. ورزشکار و میزان آمادگی او قبل از مسابقه بزرگ می‌شود به نحوی که بیننده هیچ تردیدی در موفقیت او به دل راه نمی‌دهد که این نوع نگاه کاملاً در مورد وضعیت کشتی فرنگی و نیز وزنه‌برداری و تکواندو قابل مشاهده است. اغلب تحلیل‌ها در مورد میزان آمادگی نمایندگان کشورمان شعاری و کلی و کلیشه‌ای بود و بیشتر حالت آرزو و امید داشت تا تحلیل منطقی و عینی. از دیگر شواهد این تفکر و نگاه حاکم می‌توان به توجیه شکست‌ها و ناکامی‌ها با ابزارهایی مانند ناداوری و شرایط آب و هوایی و نوع تغذیه و مصدومیت‌های قبل از مسابقه اشاره کرد.

پیامدهای مثبت سیاسی

المپیک میدان همدلی و همراهی کشورها و ملت‌هاست و نمایش شکست‌ها و پیروزهای نمایندگان ورزشی کشور در این میدان می‌تواند موجب تقویت روحیه همدلی و همراهی و انسجام ملی کشور شود و به عنوان ابزاری برای برطرف کردن دشمنی‌ها و کینه‌های گذشته مورد استفاده قرار گیرد. موفقیت‌های ورزشی و کسب مدال‌های المپیک و انعکاس رسانه‌ای آن موجب شکل‌گیری افکار عمومی پیرامون آن می‌شود و شرایط را کاملاً برای صدور پیام‌های سیاسی و توسط سیاستمداران و افزایش محبوبیت سیاسی آنان فراهم می‌کند. اما از طرف دیگر در زمانی که برنامه‌های المپیکی صدا و سیما پخش می‌شود برنامه‌های سیاسی و نیز هیاهوهای سیاسی کمتر با استقبال مواجهه می‌شود و نوعی آرامش سیاسی بر کشور حاکم می‌شود.

پیامدهای منفی‌ سیاسی

با توجه به اینکه در تحلیل‌ها غالباً جوی احساسی و آرمان گرایانه و ناسیونالیستی حاکم است، تحلیل‌هایی که نشان دهنده وضعیت واقعی و موجود نمایندگان ایران در این رقابت‌ها باشد بیان نمی‌شود و این ذهنیت برای بیننده و شنونده به وجود می‌آید که این روند سیاستی است کلان که ساختار سیاسی کشور از بالا آن را به سازندگان برنامه‌ها القا می‌کند. در نتیجه ساختار سیاسی کشور به دروغگویی و ضعف و تلاش برای پوشاندن ضعف‌ها و ناکارآمدی برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته در حوزه ورزش متهم میشود.

بصیرت سیاسی جامعه و تربیت سیاسی

بی‌شک پوشش رسانه‌ای ناعدالتی‌های ورزشی بین‌المللی که در حق ورزشکاران ایرانی حاضر در المپیک و نیز ورزشکاران دیگر کشورها صورت می‌گیرد و نشان دادن و نمایش چندباره آن می‌تواند تأثیر بسیار فراوانی بر بصیرت افزایی سیاسی بین‌المللی مردم داشته باشد. اینکه ورزشکاران کشورهای ثروتمند و نیز قدرتمند عموماً به وسیله داوران حمایت می‌شوند بسیار میتواند بصیرت سیاسی جامعه را پیرامون آرمان‌های سیاسی انقلاب اسلامی ارتقاء دهد.

از طرف دیگر می‌توان گفت که تحلیل دلایل موفقیت و شکست ورزشکاران المپیکی کشور موجب می‌شود که اذهان بینندگان و شنوندگان پیرامون دلایل موفقیت و کامیابی شکل بگیرد. در واقع بیننده از دریچه این برنامه‌ها با نقد و نقادی اجتماعی به نحو نامطلوبی آشنا می شود به نحوی که در آینده و در تحلیل پدیده‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و حتی بلایای طبیعی و حوادث غیر مترقبه چارچوب‌های تربیت تحلیلی و ذهنی که از قبل این برنامه‌های به دست آورده است را مورد استفاده قرار می‌دهد. در این چارچوب دولت جایگاه اول و علت‌العلل موفقیت و یا شکست در حوزه‌های مختلف می‌شود. در این راستا نسل کنونی در تحلیل مسائل مختلف همه چیز را از بالا به پایین خواهد نگریست و به نوعی سیاست زده بار خواهد آمد.

انتهای پیام/ ص