یزدبانو:سردبیربخش دین و اندیشه

با آغاز ماه مبارک رمضان و به ویژه همزمانی آن با ماه های گرم سال، توصیه هایی در رسانه های مختلف از متخصصین می شود که فلان شربت، فلان غذا ، فلان میوه و... را در طول افطار تا سحر استفاده کنید تا گرسنه و تشنه نشوید.

اگر چه با نگاه اول به این توصیه ها، آن ها را مفید دانسته و حتی اجرا می کنیم ولی اگر با نگاهی عمیق به فلسفه روزه داری در ماه مبارک رمضان بنگریم ، این نوع نگرش به روزه داری – روزه داری بدون تشنگی و گرسنگی – را به دور از فلسفه آن می بینیم.

با نگاه به احادیث ائمه اطهار (علیهم السلام)، روزه دار با نخوردن و نیاشامیدن و ترک سایر مبطلات، زمام نفس خود را به دست می گیرد و اراده ای قوی می یابد.

در جامعه نیز، روزه گرفتن افراد، نوعی مساوات بین غنی و فقیر ایجاد می کند. چنانکه در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) درباره ی علت تشریع روزه پرسیده شد که ایشان فرمودند :« روزه به این دلیل واجب شده که میان فقیر و غنی مساوات برقرار گردد و این به خاطر آن است که غنی، طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند، چرا که اغنیا معمولا هر چه را بخواهند برای آن ها فراهم است،خدا می خواهد میان بندگان خود مساوات باشد و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیا بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند.»1

اثر دیگر روزه داری، چنانچه در احادیث آمده است، سالم شدن بدن است . چراکه در بسیاری از موارد، بیماری ها بر اثر زیاده روی در خوردن است. به بیانی دیگر « روزه ، زباله ها و مواد اضافی وجذب نشده بدن را می سوزاند و در واقع بدن را خانه تکانی می کند.»2

آیا گرسنگی و تشنگی هم فوایدی دارد؟

در روایات معصومین (علیهم السلام) فواید زیادی  برای گرسنگی و تشنگی بیان شده است. آقای حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات، ضمن بیان این روایات به ذکرفواید گرسنگی از دید علمای اخلاق می پردازند که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «با تشنگی و گرسنگی با نفسهایتان مبارزه کنید.همانا پاداش این کار همانند پاداش مبارز در راه خداست. و عملی دوست داشتنی تر از گرسنگی و تشنگی در نزد خدا نیست.»

و در جای دیگری به اسامه فرمودند :« اگر می توانی در حال گرسنگی و تشنگی، ملک الملک را ملاقات کن تا به بالاترین مقامها و جاها رسیده و با پیامبران هم منزل شوی و ملائکه از دیدن روحت شادمان شوند و خداوند بر تو درود فرستد.»

و نیز فرمودند:« گرسنگی بکشید و بر بدنهایتان سخت بگیرید شاید دل هایتان خدای متعال را ببیند.»

علمای اخلاق نیز بر اساس روایات ، فواید زیر را برای گرسنگی بیان می کنند:

1-      صفای قلب: گرسنگی باعث آماده شدن قلب برای تفکر می شود. چنانکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده اند:« کسی که شکم خود را گرسنه نگه دارد اندیشه اش تربیت می شود.»

2-      تواضع و از بین رفتن سرمستی : وقتی نفس ، گرسنگی و تشنگی کشید خوار می شود و در نتیجه در مقابل پروردگارش خاضع می گردد و دست از سرکشی برمی دارد.

3-      شکستن شهوت ها و نیروها یی که باعث انجام گناهان کبیره میشوند.

4-      آمادگی برای انجام عبادت ها از طریق کم احتیاجی به غذا و کمتر بیمار شدن و کمتر به دنبال مال دنیا رفتن.

5-      توانایی در انجام عبادت های مالی، هدیه دادن ، میهمانی دادن،رفتن به حج و زیارت و...

با فهم این فواید، درمی یابیم که روزه داری یک تکلیف صرف نیست بلکه نعمتی است که خداوند بر مامنت نهاده تا از طریق آن با کم خوردن و ضعیف شدن شهوات و نیروها، او را بهتر شناخته و به او نزدیک شویم.و وظیفه ما شکر این نعمت هست.

گرسنگی و تشنگی روز قیامت

پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله) اسلام در خطبه معروف شعبانیه، درباره گرسنگی و تشنگی در هنگام روزه داری می فرمایند:« با تشنگی و گرسنگی خود در آن، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را به یاد آورید.» گرسنگی و تشنگی ای که قابل مقایسه با این دنیا نیست.در آیات قرآن کریم در توصیف دوزخیان آمده است :«لآکلون من شجر من زقوم ، فمالئون منها البطون، فشاربون علیه من الحمیم...» از شدت گرسنگی از درخت تلخ و بدبوی زقوم می خورند و سپس احساس تشنگی کرده و روی آن آب سوزان می نوشند.

انسان با تفکر در این آیات نه تنها  گرسنگی و تشنگی بر اثر روزه داری را تحمل می کند بلکه با یادآوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت، سعی در اصلاح اعمال خود کرده و به سوی خداوند توبه می نماید.

--------

1و2- برگزیده تفسیر نمونه ص163