یزدبانو؛ امروزه بیشتر خانم ها بیش از پیش فشارهای روانی داخل و خارج خانه را تحمل می کنند و بیشتر ممکن است دچار افسردگی یا مشکلات روان شناختی می شند. البته فیزیولوژی بدن آنها نیز از نظر هورمونی، شرایط را برای بروز افسردگی و اختلال های خلقی مهیا می کند. شواهد نیز نشان داده میزان بروز افسردگی در خانم ها تقریبا 2 برابر آقایان است. پس لزوم شناخت خلق و خوی خانم ها و توجه به تغییرات هورمونی و اقدام به موقع اطرافیان می تواند تا حدود زیادی سطح سلامت روان خانم ها را بالا ببرد. برای توضیح بروز افسردگی در خانم ها باید از 3 دیدگاه بیولوژیک، روان شناختی و اجتماعی به آن پرداخت.

افسردگی زنان از منظر بیولوژیک

وضعیت هورمونی در خانم ها به خصصو با تغییرهایی که قبل از قاعدگی، بعد از زایمان و در حول و حوش یائسگی در بدنشان ایجاد می شود، احتمال بروز افسردگی را در آنها بیشتر می کند. به عبارتی، تغییرات هورمون ها نظیر ترشح استروژن و پروژسترون یا هورمون های اکسی توسین و پرولاکتین بر وضعیت روان شناختی خانم ها اثر می گذارد. به طوری که استروژن با اثر بر سروتونین و گیرنده های آن و تغییر ترشح اندورفین می تواند اثر کاهنده بر اختلال افسردگی داشته باشد. اکسی توسین و پرولاکتین نیز روی خلق اثر مثبت می گذارند و کاهش پروژسترون باعث اضطراب می شود.

افسردگی زنان از منظر روان شناختی

اختلال در روابط بین فردی، فشار افکار منفی و بروز درماندگی از دلایل روان شاختی ای هستند که عامل مهمی برای فراهم شدن زمینه افسردگی در خانم ها محسوب می شوند.

افسردگی زنان از منظر اجتماعی

سومین ریشه افسردگی در خانم ها، علل اجتماعی است که از مهم ترین آنها می توان به موقعیت اجتماعی، جایگاه شغلی و تبعیض هایی که نسبت به خانم ها در جامعه یا دنیا وجود دارد، اشاره کرد. به عبارتی با گسترش شیوه زندگی صنعتی، خانم ها علاوه بر نقش باروری، چند مسئولیت دیگر همچون حضور در محیط کار بیرون از منزل و نیز مدیریت امور منزل را به عهده گرفته اند و به مراتب نسبت به مردان حجم کار بیشتری را باید انجام دهند. فارغ از مسئولیت های کاری و مدیریت امور منزل، بارداری هم بار سنگینی است که طبیعت به عهده خانم ها گذاشته است. با توجه به نقش مهم خانم ها د رخانواده و اجتماع و وظایف مهمی مثل بارداری و حفظ بقای بشر که به آنها محول شده است، افسردگی شان، هزینه بیشتری را متوجه خانواده و اجتماع خواهدکرد.

بنابراین توجه به حالت های روانی خانم ها و پیشگیری و درمان به موقع افسردگی شان باعث ارتقای سطح بهداشت روانی خواهدشد. پیشیگیری از افسردگی در خانم ها مهم است. می توان با روابط اجتماعی قوی، ایجاد جایگاه مناسب شغلی و مهم تر از همه، درک و همدلی با آنها از افسرده شدنشان جلوگیری کرد.

انواع رایج افسردگی در زنان

خانم ها به 3 نوع افسردگی بیشتر مبتلا می شوند؛ افسردگی ناشی از نشانگان پیش از قاعدگی، افسردگی ناشی از بارداری و زایمان و افسردگی ناشی از یائسگی.

نشانگان پیش از قاعدگی و افسردگی

حدد 10 درصد از خانم ها دچار اختلالات خلقی به نام نشانگان پیش از قاعدگی می شوند. این افراد در نیمه دوم دوره ماهیانه به دلیل تغییرات سطح هورمون ها، تغییرات خلقی پیدا می کنند. تغییرات خلقی به صورت گریه کردن زیاد، حساس شدن، بدبینی، اضطراب و فکار منفی نسبت به حال و گذشته است که عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. گاهی برخی از افراد تغییراتی را در تمرکز، انرژی و اضطراب تجربه می کنند.

بعضی از خانم ها متوجه تغییرات خلقی ماهیانه هستند و به تدریج راه های مقابله با آن را آموخته اند، ولی بعضی از آنها اطلاعی از این موضوع ندارند ودر این مواقع روابط بین فردی شان با دیگران یعنی نزدیکان و غریبه ها دچار تنش می شود. چنین حالت روانی ای را در خانم ها باید طبیعی فرض کرد و فقط وقتی علائم باعث اختلال در علمکرد فرد می شود، به درمان نیاز است. درمان توصیه های غیردارویی و دارویی است. توصیه به اینکه خانم در این مدت تغذیه مناسبی داشته باشد، مایعات کافی دریافت و حتما ورزش کند. داروها نیز شامل ویتامین ها و مکمل هاست که به آرامش اعصاب کمک می کند.

بارداری و افسردگی

با تغییرات هورمونی که در دوران بارداری ایجاد می شود، بدن خانم ها تا حدی به کمک اکسی توسین و پرولاتین در مقابل اختلالات روانی ایمن می شود مگر اینکه سابقه اختلالات روان پزشکی را از قبل داشته باشند. در این افراد احتمال دارد اختلالی که از قبل وجود داشته، تشدید شود. به همین دلیل اگر خانمی افسرده است، باید قبل از اقدام به بارداری، درمان شود چون ممکن است افسردگی در دوران بارداری به رشد جنین آسیب برساند.

مهم تر از دوران بارداری، دوران پس از بارداری است که به علت کاهش سریع هورمون ها، احتمال افسردگی در خانم ها بالا می رود. نزدیک به 70درصد از خانم ها در روزهای اولیه بعد از زایمان حالت ملال را تجربه می کنند که به صورت گریه گهگاه و احساس غم تظاهر می کند ولی این حالت های روانی نشانه افسردگی نیستند و طی هفته اول پس از زایمان برطرف می شود اما 10 درصد خانم ها دچار افسردگی اساسی می شوند که لازم است درمان شوند.

یائسگی و افسردگی

در دوران یائسگی بعد از کاهش هورمون های زنانه و تغییر فیزیولوژی خانم ها، تغییرات خلقی مشاهده می شود که معمولا به صورت زودرنجی، احساس گرگرفتگی و اضطراب است اما خانم هایی که سابقه افسردگی فردی یا خانوادگی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی هستند و در صورت دیدن علائم افسردگی در آنها باید خیلی زود اقدامات درمانی انجام گیرد. فعالیت روزمره خانم ها در زندگی خصوصی و در عرصه اجتماعی به میزان زیادی احتمال بروز افسردگی در دروان یائسگی را کاهش می دهد.   

منبع: هفته نامه سلامت - دکتر محمد آریایی روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

انتهای پیام/ش