به گزارش یزدبانو، به نقل از آناج، گوشه ای کز کرده و به مادرش می گوید: مامانی بریم از بیمارستان داداشی بیاریم... مادر اما عتاب می کند که قربونت برم ما داداشی نمی خوایم، تو هستی عزیزم. علی تنهاییش را فهمیده...هم تنهایی اکنونش را و هم بار تنهایی اش را در آینده.

کودکانی مثل علی زیاد اند، اگر در جمع های خانوادگی دقت بکنیم، ردی از خانواده هایی با جمعیت بیش از سه نفر را کمتر می بینیم و یاد روزگارانی می افتیم که خواهرها و برادر ها دست در دست هم بازی و شیطنت می کردند و به وقت نیاز از هم حمایت.

نیاز به حمایت در یک فرد محدود به دوران کودکی نیست، در فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی خواهرها و برادرها نقشی پر رنگ در حمایت عاطفی و مالی از یکدیگر دارند و این مسئله بر کسی پوشیده نیست ولی هم اکنون زوج های زیادی با بهانه هایی فزرندان خود را از این نیاز محروم می کنند.

تنهایی برای یک کودک هم خوب است و هم بد. خوب از این جهت که والدین مجبور نیستند محبت و توجه خود را میان فرزندانشان تقسیم کنند و بد به این دلیل که کودک در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شود و ممکن است حسود شود. اما برخی دیگر از این کودکان از آنجایی که کسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا کنند و یا دوست و همدمی در منزل ندارند بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت احساساتشان نخواهند داشت.

یکی یک دانه ها در ایفای حق خود با مشکل مواجه اند

یک مربی مهدکودک که سالها با کودکان مختلفی سروکار پیدا کرده است، "منزوی بودن" و "ضعیف بودن در ایفای حق خود" را از جمله برداشت های خود از کودکانی می داند که به اصطلاح "یکی یکدانه" هستند.

وی می گوید: این بچه ها در برقراری ارتباط با همسالان خود مشکل جدی دارند به عنوان مثال اگر همکلاسی آن ها مداد آن ها را بگیرد به جای این که خودشان بتوانند حق خود را به شکل صحیحی بخواهند، به سرعت به معلم پناه می آورند و از او کمک می خواهند و یا حتی گوشه گیری می کنند و به والدین شان می گویند که مداد خود را گم کرده اند.

یک روانشناس نیز نظر مشابهی دارد... وی می گوید: داشتن یک فرزند و یا چندین فرزند ملاکی برای سلامت وی محسوب نمی شود، چنین فرزندانی اگر به شکل صحیح تربیت نشوند افرادی وابسته به پدر و یا مادر خود می شوند.

دکتر شیرین زینالی درادامه می‌گوید: چه بسا خانواده هایی که از پس تربیت صحیح چندین فرزند بر می آیند و در مقابل خانواده هایی هستند که تک فرزند خود را به شکل صحیحی بار نمی آورند.

وی خاطرنشان می کند: در زمینه زیاد یا کم بودن تعداد فرزندان در یک خانواده نمی توان نظر قطعی داده و آن نظر را به تمام افراد جامعه تعمیم داد، بلکه باید تفاوت های خانوادگی، فرهنگی و شخصیتی را در نظر گرفت.

وی می افزاید: پس از پایان جنگ تحمیلی شاهد افزایش جمعیت و افزایش نرخ زاد و ولد در جامعه بودیم که منجر به استقرار سیاست کاهش جمعیتی گردید که متاسفانه این سیاست خانواده های ایرانی را به سمت تک فرزندی و حتی بدون فرزندی سوق داد.

تقویت روحیه خوداتکایی نیاز اصلی کودک خانواده تک فرزند

وی با اشاره به ابعاد روانشناختی تمایل به تک فرزندی گفت: والدینی که یک فرزند دارند و آن را در معرض توجه خود قرار داده و همه وظایف کودک را به عهده گرفته و به کوچکترین بیماری کودک حساس اند و وی را در محیطی ایزوله نگهداری می کنند، فرزند سالمی به جامعه تحویل نخواهند داد.

این روانشناس کودک و نوجوان ادامه می دهد: در مقابل والدین تک فرزند هایی هستند که زمینه رشد مناسب کودک را با مدیریت احساسات خود فراهم می کنند؛ کودکان را به اجتماع سوق می دهند و  روابط اجتماعی زیادی برای کودک فراهم می کنند.

وی با تاکید بر پرورش روحیه خود اتکایی در فرزندان منفرد در خانواده می گوید: والدینی که به درخواست های تک فرزند خود فوری جواب نمی دهند روحیه خوداتکایی که نیاز اصلی چنین کودکانی است را تقویت می کنند.

کودکان در ارتباط با خواهر و برادر  روابط اجتماعی را می آموزند

وی می افزاید: باید بدانیم داشتن یک خواهر و برادری که فاصله سنی زیادی با هم ندارند، برای همدیگر پایگاهی ایمن محسوب می شود، کودکان در ارتباط با خواهر و برادر هایی که همیشه در خانه حضور دارند روابط اجتماعی را می آموزند، مهارت های حل مسئله و دفاع از حقوق خود را فرا می گیرند.

دکترزینالی همچنین به تاثیر خواهر و برادر در بزرگسالی یک فرد نیز اشاره کرد و گفت: پایه اتکایی خواهر ها و برادر ها برای هم برای کسی پوشیده نیست.

وی تاکید می کند: اکثر والدین فقط بر اساس مصلحتهای خود تمایلی به داشتن بیش از یک فرزند ندارند و عمدتا خود کودک را بهانه میکنند، در حالیکه در جوامع شهری این باور شکل گرفته که فرزند آوری مانع آزادی و و لذت و خوشی است.

والدین تک فرزند نگران دوران کهنسالی خود باشند!

وی خاطرنشان می کند: چنین والدینی باید نگاهی بلند به دوران کهنسالی خود داشته باشند، براساس آمار ها طی چند سال آینده با جامعه ای پیر مواجهیم که بخش هایی چون سالمندان قادر به پاسخگویی نخواهد بود، در این میان نقش مراقبتی فرزندان از والدین پیر خود پر رنگ می شود.

دکتر زینالی در پایان تاکید می کند: داشتن چند فرزند مزیتی برای رشد فکری و روحی فرزندان محسوی می گردد و والدین باید دست از برخی باور های نادرست برداشته و زمینه تعالی فرزندان خود را فراهم بکنند.

در تهیه مسکن مشکل داریم

یک پدر که تمایل زیادی به داشتن بیش از یک فرزند دارد، می گوید: در حال حاضر با داشتن یک فرزند به سختی می توانم از پس مشکلات مالی بر بیایم، یک آپارتمان به ظرفیت سه نفر اجاره کرده ام و وسع مالی اجاره منزل مناسب برای بیش از سه نفر ندارم.

علی پور ستاری می افزاید: خانواده های نو پدید به خاطر گرفتاری های شغلی، مشکلات اقتصادی و یا دیگر معیارها در سیاست های زندگی خود به داشتن یک یا ۲ فرزند اکتفا کرده اند.

خانواده به عنوان یک نهاد اصلی اجتماعی دارای حیات ویژه ای است

یک جامعه شناس با اعلام این مطلب به خبرنگار آناج می گوید: خانواده از منظر جامعه شناسی  چگونگی پیدایی خانواده و دگرگونی های آن در طول تاریخ دارای اشکال مختلفی است، که آخرین شکل آن خانواده هسته ای می باشد. و به اعتقاد بسیاری از نظریه پردازان حوزه جامعه شناسی خانواده، خانواده هسته ای حاصل فرآیند صنعتی شدن جوامع و تغییر سبک زندگی می باشد.

دکتر ابراهیم ایران نژاد  ادامه می دهد: سبک زندگی بر تمام مسائل زیستی هر فرد مثل خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، مدل لباس، الگوی مصرف، پوشاک و خوراک، تفریحات و نحوه گذران اوقات فراغت و... مربوط می شود. به بیانی ساده تغییر سبک زندگی بیشتر در نگرش ها، باورها و هنجارهای اجتماعی ریشه دارد.

یکی از تاثیرات تغییر سبک زندگی گرایش خانواده ها به فرزند کمتر و بخصوص پدیده تک فرزندی است

وی با بیان اینکه جامعه ایران نیز از این تغییرات مصون نمانده، خاطرنشان می کند: در ایران نیز شاهد تغییر در سبک زندگی آحاد جامعه در دو دهه اخیر هستیم. یکی از اثرات همین تغییر سبک زندگی گرایش خانواده ها به فرزند کمتر و بخصوص پدیده تک فرزندی است.

ایران نژاد در تشریح علل تمایل خانواده ها به تک فرزندی می افزاید: افزایش توجه به کیفیت زندگی و نیز توجه به کیفیت تربیت فرزند، افزایش آگاهی و تحصیلات زنان، توجه روزافزون به مسائلی همچون تغذیه و تناسب اندام در بین زنان جامعه، مسائل اقتصادی و غیره اشاره کرد.

وی تضعیف شبکه ارتباط خانوادگی را یکی از مسائلی می داند که خانواده های تک فرزند بر اجتماع تحمیل می کنند.

وی در این باره می گوید: در خانواده تک فرزند، فرزند به نوعی از دنیای کودکی خود فاصله گرفته و دست به الگوبرداری از پدر و مادر خود به جای خواهر و برادر بزرگتر از خود خواهد زد و نتیجه آن وابستگی شدید فرزندان به والدین، طی شدن سریع دوران کودکی، عدم رشد اجتماعی، افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و نهایتا تضعیف شبکه ارتباط خویشاوندی می باشد.

وی می افزاید: به نوعی می توان گفت ما در آینده نه چندان دور با نسلی مواجه خواهیم بود که در آن روبط نسبی مثل خواهر، برادر، عمه، خاله، دایی به حداقل خود رسیده و با افراد منفرد سر و کار خواهیم داشت.

تک فرزندی کاهش همبستگی اجتماعی در بین اعضای جامعه، فردگرایی افراطی و در نتیجه افت کارکرد افراد در نظام اجتماعی را سبب می شود.

این جامعه شناس معتقد است که این گونه فرزندان در برقراری ارتباط با افراد دیگر جامعه نیز با مشکل مواجه خواهند بود و بنابه دلایلی همچون عدم جامعه پذیری در گروه همسالان، وابستگی شدید به والدین و غیره این مسآله بیشتر نمایان خواهد بود. نتیجه آن کاهش همبستگی اجتماعی در بین اعضای جامعه، فردگرایی افراطی و در نتیجه افت کارکرد افراد در نظام اجتماعی خواهد بود.

وی خاطرنشان می کند: البته به طور قطع نمی توان گفت این اثرات همیشه ثابت و پایدار خواهند بود، با انجام برخی اقدامات در جامعه هم می توان از نهادینه شدن پدیده تک فرزندی در آن جلوگیری کرد و هم می توان راهکارهای جایگزین برای کارکردهای گذشته خانواده چندی فرزندی ارائه کرد.

وی ادامه می دهد: همانطور که ذکر شده دلایل متعددی در گرایش خانواده ها به تک فرزندی دخیل هستند که مهمترین آن مربوط به تغییر سبک زندگی است که در دل خود تغییر نگرش ها، باورها و هنجارهای اجتماعی گذشته را در پی دارد. بنابراین خانواده امروز ایرانی همانند گذشته اولین مظیفه خود را فرزندآوری نمی دانند بلکه اولویت های دیگری همچون اشتغال خانم ها، تحصیلات وتوجه بیشتر بر ابعادی زندگی فردی از جمله آنهاست.

وی با تاکید بر نقش عوامل اقتصادی گفت:  گرایش جامعه امروز ایران به مصرف گرایی و در نتیجه افزایش انتظارات پیامدهایی چون کاهش آمار ازدواج، زندگی های مجردی و در خوشبینانه ترین شکل ازدواج و تک فرزندی می باشد.

دکتر ایران نژاد به  نهادها و دستگاه های تصمیم ساز کشور توصیه می کند  که  سریعا برای مواجه با این سبک زندگی خود را آماده کرده و در مرحله اول با شکل اصولی و علمی و با کمک گرفتن از روان شناسان و جامعه شناسان در این زمینه با هشدار نسبت به خانواده ها در خصوص عواقب تک فرزندی به دنبال نهادینه شدن فرهنگ تک فرزندی در خانواده ها باشیم و به عبارتی از وقوع و همه گیر شدن آن در جامعه پیشگیری کنند.

وی خاطرنشان می کند:  در مرحله بعد به دنبال ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیب ها و خطرات تک فرزندی برای خود فرزندان، والدین و نهایتا جامعه باشند. این امر محقق نخواهد شد مگر آنکه با ایجاد اشتغال زایی و بدنبال آن کاهش آمار بیکاری و مشکلات مالی، جوانان را با فرهنگ سازی و آگاه کردن از خطرات خانواده گریزی نسبت به تشکیل خانواده و فرزندآوری تشویق کنیم.

جامعه ای که همه آحاد آن تک فرزند ها باشند قطعا جامعه ای تکه تکه خواهد بود. وی با بیان این مطلب اظهار می کند: در چنین جامعه ای انسانهایی درون گرا و فاقد اعتماد به نفس و در عین حال مغرور که توانایی برقراری روابط اجتماعی با دیگران در آنها ضعیف و یا اصلا وجود ندارد و در لاک تنهایی خویش فرو می روند. جامعه تک فرزندها شبیه شبه جزایری منفرد خواهد بود که روابط عاطفی در آن به حداقل ممکن خواهد رسید. در نتیجه؛ احساس پوچی و گرایش به آسیب های اجتماعی همچون اعتیاد، خود کشی نیز در آنها به شدت افزایش می یابد.

حرکت منحنی جمعیتی ایران به سوی سالمندی و میانسالی و کمبود نیروی انسانی در دهه های پیش رو از جمله آفت های اجتماعی پدیده تک فرزندی است. مسئله ای که باید حل آن در راس تصمیمات و برنامه های دولتمردان قرار گیرد چرا که بدون شک خانواده های تک فرزند قبل از حل مشکلات اقتصادی و فرهنگی اقدامی برای فرزندآوری بیشتر انجام نخواهند داد،البته از سوی دیگر باید به این نکته هم توجه داشت که افزایش تعداد موالید بدون تامین زیرساخت ها به طور قطع در سال های آتی کشور را با مشکلات عدیده ای چون نبود مسکن، کاهش منابع و از بین رفتن فرصت های شغلی و تحصیلی رو به رو می کند.

انتهای پیام/ش