به گزارش یزدبانو به نقل از سایت سازمان تبلیغات اسلامی کشور، همواره شنیده‌ایم که بزرگان کسانی را که در قم مسئولیتی قبول می‌کنند را به قدردانی فرصت خدمت رسانی به شهر کریمه دعوت می‌کنند. قدردانی از مسئولیتی که موجب سربلندی و عزت آنها و تقویت پایگاه تشیع در جهان خواهد شد. جایگاه قم در کلام اهل بیت(ع) بر کسی پوشیده نیست. «اگر مصیبت بر شما وارد شد بر شما باد به قم که آنجا مأمن فاطمیون است.» این جمله که توسط شیخ عباس قمی از امام صادق(ع) نقل شده نشان دهنده شرافت این شهر و نگاه ویژه‌ای است که اهل بیت(ع) به آن داشته‌اند.

این علاقه البته منحصر به مردم قم نیست. اهل بیت(ع) همواره ایرانی‌ها را به دلیل ولایت مداری و ارادت به آنان ستوده‌اند. در احادیث بسیاری، اسلام ایرانیان با اهمیت تلقی شده و از ملت ایران به‌عنوان وفادارترین ملت‌ها به اسلام یاد شده است.

سلمان نخستین ایرانی بود که به پیامبر اسلام و دین مقدس آن ایمان آورد و در این راه آن قدر ابراز محبت و ارادت نسبت به پیامبر(ص) کرد تا مدال افتخار «السلمان منا اهل البیت» را به خود اختصاص داد و گوی سبقت را در محبت به پیامبر و اهل بیتش از همه اعراب ربود، به طوری که مورد حسادت و غبطه آنها قرار گرفت. سلمان فارسی شخصیتی است که بارها پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و امیر مؤمنان علی(ع) و ائمه معصومین(ع) از او به بزرگی و عظمت یاد کرده‌اند.

در این میان اما اهل قم همواره جایگاه خاص نزد این بزرگان داشته‌اند. هر علوی و شیعی مذهبی که از دست حکام جبار عباسی می‌گریخت امیدش ایران و شهر قم بود و به آنجا پناه می‌برد و سخت مورد حمایت مردم قرار می‌گرفت. در زبان ائمه اطهار(ع) بر شهر قم، آشیانه آل محمد(ص) و مأوای فاطمیون و جایگاه شیعیانشان اطلاق شده است و در روایتی اهل قم انصار و یاوران اهل بیت(ع) خوانده شده‌اند، شهری با این صفات،‌ طبیعی است که به یکی از پناهگاه‌های عمده علویان تبدیل شود.

تکریم امام صادق(ع) از یکی از اهالی قم یکی از نمونه‌های نگاه ویژه اهل بیت به این شهر است. یکی از محدثان بزرگ این دیدار را این گونه روایت می‌کند: با گروهی در خدمت حضرت صادق(ع) بودیم که ناگهان عمران بن عبدالله قمی وارد شد. حضرت از او احوال پرسی کرده و به او محبت نمودند و اظهار سرور و شادمانی فرمودند. وقتی که برخاست، به حضرت صادق(ع) عرض کردم: این که بود که این گونه به او محبت فرمودید؟ امام در پاسخ گفتند: من اهل البیت النجباء- یعنی اهل قم که هیچ ستمگری آهنگ هلاک آنان نکرد مگر اینکه خداوند او را در هم شکست و خرد گردانید...

حجت بودن بر تمام اهلی کره زمین یکی از عناوین شریفی است که امام صادق(ع) به اهل قم داده است. در روایت از این امام بزرگوار نقل شده است که: به راستی خداوند به شهر قم بر سایر بلاد و به اهل قم بر تمام مردم مشرق و مغرب از جن و انس احتجاج خواهد فرمود و قم و اهل آن را بی‌بهره از معرف رها نکرده بلکه آنا را موفق داشته و تأیید فرموده است... و به راستی که بلا از قم و اهل آن دفع می‌شود و به زودی زمانی فرا می‌رسد که قم و اهل آن حجت بر سایر خلایق باشند و این در زمان غیبت قائم تا هنگام ظهور اوست... خداوند یاد قم و اهل آن را از خاطر جباران و در دولت آنان خواهد برد چنانچه آنان یاد خدا را فراموش کردند...

 

راز اسکان حضرت معصومه(س) در قم

شاید بی ربط نباشد اگر بگوییم ورود حضرت معصومه(س) به قم پس از بیماری در مسیر زیارت برادر بزرگوارشان تحت تأثیر همین شرایط بوده باشد. آنطور که در تاریخ آمده مأمون عباسی در سال ۲۰۰ هجری قمری حضرت امام رضا(ع) را از مدینه به مرو طلبید و آن حضرت به دنبال این جریان از مدینه به سوی مرو آمد. خواهر آن حضرت، فاطمه معصومه(س) در سال ۲۰۱ به خاطر اشتیاق ملاقات برادر از مدینه به جانب مرو حرکت کرد و چون به ساوه رسید بیمار شد. در این هنگام پرسش کرد که از اینجا تا قم چه مقدار مسافت است؟ پاسخ آمد ده فرسخ. حضرت خادم خود را فرمود که مرا به جانب قم ببر و بدین ترتیب خادم، حضرت معصومه(س) را به قم آورده و در منزل موسی بن خزرج فرود آورد. چرا حضرت درخواست کردند تا ایشان را با وجود کسالت شدید به قم ببرند؟ چه رازی در این مطلب نهفته است؟ باید گفت ایشان پیش از این سفر توصیف شرافت قم را از اجداد بزرگوار خود شنیده و بر همین اساس در آن شرایط خطر به این شهر روی آوردند. روایاتی که مدام بر ایمن بودن قم و اهلش از جور دشمنان اهل بیت(ع) سخن می‌گوید به طور حتم به ایشان رسیده بود و توصیف اهل قم را شنیده بودند که به نظرشان رسید در این شهر در امان هستند.

 

برکات حضور حضرت معصومه(س)

ورود حضرت فاطمه معصومه به شهر قم و دفن پیکر مطهر آن بانوی کبریا در این شهر، آثار و برکات فراوانی را به همراه داشته و به شرافت خاک قم افزوده است. از لحظه ورود این بانوی بزرگوار به قم، پیوسته این شهر از جهات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، عمرانی و اقتصادی رو به رشد و پیشرفت نهاده است. تأثیر این واقعه تاریخی را می‌توان با مطالعه زوایای تاریخی این شهر به دست آورد. برکات این بانوی بزرگ در شهر قم آنگاه به اوج خود می‌رسد که بدانیم تأثیر وجود آن حضرت در تحولات تاریخی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی نه تنها در محدوده یک شهر بلکه گاهی در کل کشور بوده و این حضور موجب شده تا قم در بسیاری از تحولات کشور و جهان نقش بزرگی ایفا کند.

بسیاری از علما و اهالی تاریخ معتقدند حضور حضرت معصومه(س) و به دنبال آن حضور امام زادگان و علویون موجب شد شهر قم در طول قرن‌ها مامنی برای پیروان اهل بیت(ع) باشد. توجه و مهاجرت بیش از پیش شیعیان به این شهر موجب شد پیرامون حرم کریمه اهل بیت(ع) مراکز متعدد علمی و حوزوی به وجود آمده و قم پایگاه شیعیان جهان شود.

یکى از برکات مزار مقدس این بانوی بزرگوار در شهر قم، رونق گرفتن حوزه علمیه است. تاریخ این کانون علم و فقاهت به قرن‏ها قبل بر مى‏گردد. ابراهیم بن هاشم قمى، سعد بن عبدالله قمى، احمد بن اسحاق قمى، على بن بابویه قمى و ده‏ها محدث و عالم شیعى از اوایل قرن سوم هجرى به بعد، زمینه گسترش علم و ادب و حدیث را در این شهر ایجاد کرده بودند. این مرکز علمى کم و بیش تداوم داشت و ترویج علم در این شهر همچنان در طول تاریخ ثمرات پربارى به بار آورد تا آنکه مرحوم میرزاى قمى عالم جلیل‌القدر عصر قاجار، به این شهر روى آورد و به حرکت علمى این دیار شتاب بخشید.

هجرت ملاصدرا فیلسوف نامى شیعه به قم چهره دیگرى به این حرکت داد. سکونت مرحوم فیض کاشانى در قم و تاسیس مدرسه فیضیه در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س)، رشد فکرى و فضاى علمى این شهر را دگرگون کرد.

این رشد علمى همچنان رو به بالندگى بود تا در سال ۱۳۱۵ شمسى مرحوم شیخ عبدالکریم حائرى پرچمدار علم و فضیلت از اراک به قم آمده و روحى تازه به کالبد این کانون فقاهت و معنویت دمید. اقبال آیت الله العظمى بروجردى به قم، فعالیت‏هاى فرهنگى و اجتماعی را در این شهر تسریع کرده و ورود مراجع و دانشمندان بزرگ شیعى و همراهى آنان با حرکت حوزه علمیه در شکوفائى آن نقش به سزایى داشت.

هم اکنون خیل عظیمى از طلاب و دانش پژوهان علوم اسلامى در این حوزه مقدسه به تحصیل و تدریس اشتغال دارند که با زعامت مراجع تقلید برنامه‌ریزى‏هاى خاصى براى توسعه و بارور کردن هر چه بیشتر علوم اسلامى و تخصصى کردن آن در حال انجام است که آینده روشن و بالنده‏ترى را نوید می دهد.

رونق علمى شهر قم را امام صادق(ع) ده‏ها سال قبل از ورود حضرت معصومه(س) به شهر قم، پیش بینى شده بود: «زمانى مى رسد که از قم علم و دانش به دیگر شهرها از شرق تا غرب عالم منتشر می ‏شود، تا جایى که این شهر اسوه و الگوى شهرهاى دیگر گشته و هیچ کس در روى زمین باقى نمی ماند که از قم به او بهره‏هاى علمى و دینى نرسد تا آنکه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد.»

قم و انقلاب اسلامی

از مهم‌ترین ویژگی‌های شهر قم نقش آن در انقلاب اسلامی و تشکیل هسته مرکزی این انقلاب توسط اهل آن است. مردم قم از سال ۴۲ و پیش از آن در نهضت عاشورایی امام خمینی(ره) سهیم بوده و تا امروز نیز نقش محوری خود را در حرکت ساختارشکنانه انقلاب اسلامی در نظام قدرت جهانی حفظ کرده‌اند. این نقش نیز البته در روایاتی که شیعه از ائمه خود نقل می‌کرد ذکر شده بود. چنان که در ویژگی‌هایی که در روایات برای یک قیام حق آخرالزمانی ذکر شده، رهبری آن به مردی از اهل قم نسبت داده شده که مردم را به سوی حق می‌خواند.امام خمینی(ره) نیز در بیانات خود بارها از قم و مردمش تجلیل کرده‌اند: «قم، حرم اهل بیت است. قم، مرکز علم است. قم، مرکز تقواست. قم مرکز شهادت و شهامت است. از قم، علم به همه جهان صادر شده است و می‌شود و از قم، شهامت به همه جا صادر می‌شود. قم، شهری است که در آن ایمان و علم و تقوا پرورش یافته. از آن وقتی که قم بوده، قم از زمان ائمه اطهار مورد توجه اسلام بوده است. از قم، تقوا، شجاعت، شهامت و همه فضائل به همه جا صادر می‌شود و صادر خواهد شد. علمایی که من در قم ادراک کرده‌ام کسانی بودند که در دنیا نمونه بودند، در علم و در تقوا. من امیدوارم که ادامه پیدا کند این علم و تقوا در شهر شما تا زمان ظهور امام زمان سلام الله علیه. من هر جا باشم، قمی هستم و به قم افتخار می‌کنم. دل من پیش قم است و قمی، و دل من پیش همه اهل تقوا و همه کسانی است که به اسلام خدمت می‌کنند. من گرچه از قم، مع الأسف، تا یک مقداری دور هستم؛ لکن به حسب قلب، نزدیکم...»

مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود بارها قم را گرامی داشته و اهل آن را از نصرت‌کنندگان دین و انقلاب نامیده‌اند: «در این شهر عزیز، سه نقطه برجسته در میان این همه نقاط روشن، چشم را به خود جلب می‌کند: اول، حرم مطهر و مضجع شریف حضرت فاطمه معصومه است؛ آن بزرگواری که این سرچشمه جوشان و خروشان نخستین بار از کنار مرقد او جوشید و برکاتش به همه عالم و به خصوص به دنیای اسلام رسید. دوم، علم و فقاهت و حدیث است که این شهر پرچم دار آن بوده است؛ حوزه علمیه‌ای که از هزار و دویست سال قبل تا امروز در این شهر مقدس همیشه پا برجا و بر پا بوده است. علمای بزرگ، فقهای بزرگ، فلاسفه با ارزش، محدثان عالی مقام و مؤلفان عالی قدر از این شهر برخاستند یا به این شهر پناه آوردند و در زیر پرتو مرقد مطهر پاره تن امامت و ولایت - یعنی حضرت معصومه - اقامت گزیدند. نقطه سوم، برجستگی مردم مؤمن و شجاع و آگاه و زمان شناس این شهر است. در اولی که این نهضت پا به عرصه وجود گذاشت، مردم این شهر بودند که پاسخ گفتند و دست یاری به سوی امام قدس سره دراز کردند.»

 

رهبری تشیع در جهان

۱۲۰۰سال است قم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تشیع شناخته شده است. شهری که در طول ادوار مختلف تاریخی و با روی کار آمدن حکومت‌های مختلف هویت خود را حفظ کرده است. امروز با استقرار حوزه‌های علمیه و مراجعه طلاب از سراسر کشور و بیش از ۱۰۰ کشور جهان در این شهر می‌توان گفت قم پرچمدار تشیع در جهان است. ۱۲۰ میلیون شیعه در سراسر جهان و بسیاری آزادی‌خواهان امروز چشم به این شهر و بزرگان، مراجع و نخبگان دینی آن دارند. حضور طلاب خارجی که هر یک سفیرانی برای ترویج تشیع و ارزش‌های انقلاب اسلامی هستند، یکی از نقاط قوت شهر قم محسوب می‌شود. جریان‌های مهم فقهی و فلسفی تشیع در جهان امروز از شهر مقدس قم نشات گرفته و طلابی که در این شهر تربیت می‌شوند توانایی ترویج تفکر شیعه در سراسر جهان را دارند.

 

قم و آینده جهان اسلام

قم مرکز علم اهل بیت و صدور آن به عالم است. از امام صادق(ع) نقل شده است: به زودی کوفه از مؤمنین خالی شده و علم از آن همان گونه که مار در سوراخ خود، مخفی می‌شود، سپس ظاهر می‌شود علم به شهری که به آن قم می‌گویند. آن شهر پس از آن معدن علم و فضل خواهد بود.

برخی روایات، تصریح دارد به اینکه فلسفه نامگذاری شهر مقدس قم مناسب با نام حضرت مهدی(ع) که قائم به حق است. عفان بصری از امام صادق (ع) روایت کرده: «آیا می‌دانی از چه رو این شهر را قم می‌نامند؟ عرض کردم خدا و رسولش آگاه‌ترند فرمود: همانا نامگذاری شده برای اینکه اهل قم، اطراف قائم(ع) گرد آمده و با وی قیام می‌کنند و در کنار او ثابت قدم مانده و او را یاری می‌کنند.» به طور کلی نقش قم در روایات آخر‌الزمانی شیعه پررنگ دیده می‌شود. توصیه ائمه(ع) به اسکان در آخرالزمان در شهر نیز یکی دیگر از مسایلی است که در روایات به فراوانی ذکر شده است.

در این روایات اشاره شده که قم در هر شرایطی از فتنه‌های آخرالزمان دور خواهد بود و اهل آن تا زمان ظهور از پرچم اسلام و مکتب تشیع دفاع می‌کنند. نمونه آن روایتی از امام هادی(ع) است: «هنگامی که فتنه ها و آشوبها شهرها را فرا گرفت بر شما باد که به قم و حوالی و نواحی آن رو بیاورید زیرا که بلا از قم و اطراف و جوانب آن دفع شده است.»

 

حرمت حرم و روزهایی که نوروز است

در واقع این حرم اهل بیت(ع) بودن از نگاه ائمه شاه بیت تمام ویژگی‌های قم و تمام مأموریت‌هایی است که در آینده باید برای آن متصور بود. این روزها که شهرمان میزبان مهمانان فاطمه معصومه(س) است، شاید بد نباشد یادآوری کنیم همانطور که شهدا که کشتگان در راه خدایند زنده‌اند و نزد خداوند روزی می‌خورند؛ اهل بیت(ع) نیز زنده‌اند. حالا باید پرسید منظور از این زنده بودن چیست؟ مسلم است که ایشان از این دنیا منتقل به دنیای دیگر شده‌اند. بنابراین حیاتی که آنها دارند و روزی آنها با حیات و روزی دنیایی متفاوت خواهد بود. اگر منظور از زنده بودن زندگی در عالم برزخ باشد با توجه به روایات همه انسان‌ها دارای چنین حیات برزخی هستند. و این مخصوص شهدا و اهل بیت علیهم السلام نیست. پس این حیات و زندگی حیات ویژه‌ای است که به دیگران عطا نمی‌شود.

 در عالم برزخ برخی به خاطر اعمال ناشایستی که در دنیا مرتکب شده‌اند گرفتارند. از این رو روحشان در حال عذاب برزخی است و اسیر اعمال ناپسند خویش است اما عده ای که از جمله آنان شهدا و اهل بیت هستند روحی آزاد دارند. و چون عالم برزخ محیط و وسیع‌تر از این عالم مادی دنیایی است و مسلط بر آن است. ایشان می‌توانند در این دنیا نیز سیر و سفر داشته باشند و اثرگذار باشند. از این رو مؤمنان با توسل به شهدا و اهل بیت از خدا حاجات خود را طلب می‌کنند.

چون اهل بیت پیش از تمام مومنان، روحشان آزاد است از این رو هر جا اراده کنند می‌توانند حاضر باشند. از جمله مکان‌هایی که ایشان حاضرند زیارتگاه خودشان است. پس می‌توان نتیجه گرفت یکی از مکان‌هایی که اهل بیت(ع) در آن حضور دارند قم و حرم حضرت معصومه(س) است. شاهد این موضوع نیز روایت امام صادق(ع) است که قم را حرم اهل بیت(ع) می‌داند پس بعید نیست بگوییم اهل بیت(ع) به حرم خود نگاه ویژه‌ای داشته و انفاس قدسی‌شان در این شهر ساری و جاری است. همین موضوع موجب شده تا این شهر حرمت خاصی داشته باشد. حرمتی که نه تنها کسانی که در کسوت کارگزاران این شهر خدمت می‌کنند بلکه مهمانان آن نیز باید نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشند.