به گزارش یزدبانو، به نقل از طنین یاس؛ اگر زنی بدون آگاهی از ابتلای خود به ویروس ایدز، باردار شود، به احتمال 40 تا 50 درصد نوزاد او نیز به این بیماری مبتلا می‌شود و نه تنها در دوران بارداری یا هنگام زایمان، ممکن است این ویروس را منتقل کند، که حتی امکان انتقال این ویروس از طریق شیر مادر به کودک نیز زیاد است. به عبارت دیگر، انتقال ایدز از مادر به کودک، ممکن است قبل از تولد، طی زایمان یا بعد از تولد از طریق شیر مادر رخ دهد.

به گزارش مهرخانه، بر اساس آمار سازمان ملل متحد، در سراسر جهان بالغ بر 2.5 ميليون كودك زير 15 سال به ايدز مبتلا هستند و نزديك به 500 هزار كودك سالانه بر اثر ابتلا به اين بيماري مي‌ميرند. در آمريكا 90 درصد از كودكان، بيماري ايدز را از مادر خود مي‌گيرند. تعداد پسران و دختران مبتلا به ايدز تقريباً به يك‌اندازه است. 54 درصد از كودكان مبتلا به ايدز پسر و 46 درصد بقيه دختر هستند، ولي تعداد مبتلايان به ايدز در ميان نژادها با رنگ پوست‌هاي متفاوت، مساوي نيست. تعداد كودكان مبتلا به ايدز در ميان افراد سفيدپوست در آمريكا كمتر از كودكان سياه‌پوست آمريكايي و آمريكاي لاتين است. در پايان دسامبر 1992، ‌از 4249 نفر كودك زير 13 سال آمريکايی مبتلا به ايدز، 54 درصد سياه‌پوست، 34 درصد سرخ‌پوست و 20 درصد سفيد‌پوست بوده‌اند.

کاهش موارد جدید ابتلا به ایدز در میان کودکان

این آمار در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که مقامات سازمان‌ ملل در جدید‌ترین آمار خود اعلام کرده‌اند، در سال ۲۰۱۳ میلادی تعداد مبتلایان جدید به این عفونت ویروسی در میان کودکان و افراد بزرگسال در سرتاسر جهان ٢.٣ میلیون‌نفر بوده که نسبت به سال ٢٠٠١ میلادی، ٣٣درصد کاهش داشته است؛ به‌‌طوری‌که پیش از این یشل‌سیدیب، دبیر اجرایی دفتر مقابله با ایدز سازمان‌ملل، در رابطه با موارد جدید ابتلای کودکان به ویروس ایدز عنوان کرده بود: در سال ۲۰۱۳ میلادی موارد جدید ابتلا به ایدز در بین کودکان تا ٢٦٠ هزار مورد کاهش یافت که از سال ٢٠٠١ میلادی، ٥٢ درصد کاهش داشته است.

در ایران از هر 2 زن مبتلا به ایدز، یک نفر نوزاد آلوده به ویروس به دنیا می‌آورد

در کشور ما از هر دو زن مبتلا به ایدز، یک نفر نوزاد آلوده به ویروس به دنیا می‌آورد که با توجه به تغییر الگوی ایدز در کشور از اعتیاد تزریقی به انتقال جنسی و روند رو به افزایش ابتلای زنان به این بیماری، باید برای پیشگیری از تولد نوزادان مبتلا به این ویروس اقدامات جدی انجام داد. براساس آخرین اعلام وزارت بهداشت از سال 1365 تا اول فروردین سال 1394، در مجموع 29 هزار و 414 مورد ابتلا به ویروس ایدز در کشور ثبت شده است که از این تعداد 6 هزار و 990 تن وارد فاز بیماری ایدز شده و 6 هزار و 202 تن نیز فوت شده‌اند. آمار رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از کل موارد ثبت‌شده این بیماری، 88 درصد مرد هستند، 66.6 درصد از طریق لوازم مشترک اعتیاد تزریقی، 14.5درصد رابطه جنسی غیرایمن داشته‌اند و 1.4 درصد (حدود 450 تن) موارد نیز انتقال از مادر به جنین بوده است و علت ابتلای بخش مهمی از این افراد نیز نامشخص است.

براساس اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت بهداشت، سالانه حدود 2 هزار نفر به مبتلایان ثبت‌شده ویروس ایدز در کشور اضافه می‌شود و الگوی ابتلای این عفونت در حال تغییر است. آمار سال 93 نشان می‌دهد 37.3 درصد مبتلایان این سال از طریق رابطه جنسی آلوده و 43.7 درصد مبتلایان از طریق سرنگ و لوازم اعتیاد تزریقی مبتلا شده‌اند و حدود چهار درصد نوزادانی بوده‌اند که از مادر این ویروس را دریافت کرده‌اند.

(در همین زمینه: روبانی که برای بچه‌ها هم قرمز است)

علایم عفونت HIV در كودكان و بزرگسالان متفاوت است

بیشتر کودکانی که مبتلا به عفونت HIV هستند، در بدو تولد طبیعی به نظر می‌رسند. كودكان مبتلا به ایدز تا قبل از مرگ‌شان، عمدتاً از اختلالاتی مانند عفونت ریه (سینه پهلو)،‌ عفونت شدید سینوس‌ها، ‌كندی رشد و مشكلات ذهنی رنج می‌برند. به علاوه، این افراد از عوارض مصرف داروهای ضدویروس نیز در امان نخواهند بود. علایم عفونت HIV در كودكان با علایم این عفونت در افراد بزرگسال متفاوت است؛ مثلاً عفونت HIV در نوزادان، موجب عفونت باكتریال و بیماری‌های ریوی می‌گردد كه این مشكلات در افراد بزرگسال دیده نمی‌شود.

پیشرفت بیماری ایدز در کودکانی که از طریق مادر مبتلا شده‌اند، سریع‌‌تر است. درصورتی‌که مشخص شود مادر کودک مبتلا بوده و این بیماری در کودک زودتر تشخیص داده شود و از همان بدو تولد تحت داروهای پیشگیری‌کننده و درمانی قرار گیرد، می‌تواند طول عمر مناسب و خوبی مانند بزرگسالان داشته باشد. برخی علایم در کودکان مبتلا بیشتر دیده می‌شود به عنوان مثال برخی تظاهرات ریوی در کودکان مبتلا فرم خاصی دارد. همچنین ممکن است تظاهرات گوارشی نظیر اسهال در آن‌ها طولانی‌‌تر باشد و بیشتر دیده شود.

تفاوت علایم بیماری ایدز در کودکان مختلف

علایم این بیماری در کودکان مبتلا در زمان تولد متفاوت است و به سه دسته تقسیم می‌شود. یک‌چهارم کودکان مبتلا به عفونت اچ‌آی‌وی به طور زودرس در 1.5 سالگی دچار علایم بیماری می‌شوند و رشد بیماری در این کودکان نسبتاً سریع است و عاقبت خوبی ندارد. دومین گروه، کودکانی هستند که دارای دوره‌های تهاجمی از ایدز هستند. این کودکان در ابتدای زندگی دارای علایم گذرا و خفیفی از بیماری هستند، علایم بیماری در آنان دیررس‌تر است و تا سن سه تا پنج سالگی زنده می‌مانند، ولی در کل نیمی از کودکانی که در زمان تولد مبتلا به عفونت اچ‌آی‌وی هسستند، تا قبل از سن سه سالگی فوت می‌کنند. گروه سوم، کودکانی هستند که تا سنین آغاز نوجوانی زنده خواهند ماند. به دلایل ناشناخته دوره‌های بیماری در این افراد خفیف‌تر است و به همین دلیل بیماری این کودکان تا قبل از سنین 9 تا 11 سالگی تشخیص داده نمی‌شود.

میزان زنده‌ماندن کودکانی که تحت بررسی و غربالگری بیماری ایدز قرار می‌گیرند، نسبت به کودکانی که ایدز در آن‌ها دیر تشخیص داده می‌شود، 75 درصد بالاتر است. کودکان مبتلا به عفونت اچ‌آی‌وی دچار عفونت‌های مکرر در ریه و دیگر ارگان‌ها می‌شوند و احتمال بروز بدخیمی‌ها در این کودکان بسیار بالاست. این کودکان از رشد کافی برخوردار نیستند و دچار مشکلات متعدد ذهنی و اختلال در عملکرد مغزی هستند.

اگر زنی بدون آگاهی از ابتلای خود به ویروس ایدز باردار شود، به احتمال 40 تا 50 درصد، نوزاد او نیز به این بیماری مبتلا می‌شود و نه تنها در دوران بارداری یا هنگام زایمان، ممکن است این ویروس را منتقل کند که حتی امکان انتقال این ویروس از طریق شیرمادر به کودک نیز زیاد است. به عبارت دیگر، انتقال ایدز از مادر به کودک ممکن است قبل از تولد؛ طی زایمان یا بعد از تولد از طریق شیر مادر رخ دهد.

راه‌های پیشگیری از انتقال ایدز از مادر به جنین

زنان مبتلا به ایدز می‌توانند خطر انتقال ایدز به فرزندانشان را از طریق راه‌های زیر بکاهند: مصرف داروهای ضدرتروویروس در زمان حاملگی (به جز 3 تا 4 ماه اول حاملگی)؛ مصرف داروهای ضدرتروویروسی هنگام وضع حمل؛ زایمان به روش سزارین؛ درمان کوتاه‌مدت نوزاد متولدشده با داروهای ضدرتروویروسی و عدم تغذیه با شیر مادر مبتلا به ایدز.

گاهی پدر یا مادر و گاهی هر دوی آن‌ها به ویروس HIV مبتلا هستند که در هر مورد راه‌کارهای مختلفی برای پیشگیری از انتقال این ویروس به جنین وجود دارد. مثلاً اگر مادر HIV مثبت و پدر سالم باشد، به این زوج برای بچه‌دارشدن، لقاح مصنوعی پیشنهاد می‌شود. در این روش خطر آلودگی به HIV پدر را تهدید نخواهد کرد، اما برای کودک چون با مایعات بدن مادر در حین بارداری، وضع‌حمل و شیردهی در ارتباط نزدیک است، احتمال آلودگی وجود خواهد داشت.

اگر پدر HIV مثبت و مادر سالم باشد، در این صورت اغلب پس از شست‌وشوی اسپرم که شامل مراحل جداسازی آن از مایع مَنی و بررسی آلودگی به ویروس اچ.آی.وی می‌شود، لقاح درون‌رحمی انجام خواهد شد یا اسپرم مستقیماً به تخمک انتقال خواهد یافت. شست‌وشوی اسپرم، شیوه بسیار مؤثری برای کاهش شانس آلودگی جنین به HIV است، اما حتی در کشورهای پیشرفته نیز بسیار هزینه‌بر است و دسترسی به آن چندان ساده نیست. برای جایگزینی این شیوه می‌توان از داروهای ضدرتروویروسی مانند Tenofovir و Emtricitabine استفاده کرد که می‌تواند شانس انتقال ویروس را به زوج سالم یا زوج مبتلا به‌گونه دیگری از ویروس HIV تا حدود 44 درصد کاهش دهد. اگر پدر و مادر هر دو HIV مثبت باشند، در این صورت نیز به دلیل احتمال آلودگی مجدد زن یا مرد آلوده به ویروس HIV به گونه دیگری از آن که در بدن زوج دیگر وجود دارد، تماس جنسی حفاظت‌نشده به زوج‌ها توصیه نمی‌شود.

احتمال انتقال ویروس ایدز به جنین در هنگام زایمان 50 درصد است

انتقال عمودی یکی از شایع‌ترین شیوه‌های انتقال ویروس HIV به مبتلایان تازه است. این ویروس می‌تواند در دوران بارداری، هنگام وضع‌حمل یا در دوران شیردهی از طریق مادر آلوده به نوزاد منتقل شود و او را نیز درگیر کند، اما امروزه با استفاده از داروهای ضدرتروویروس در مادر و نوزاد، مشاوره، انتخاب شیوه زایمان و اجتناب از شیردهی به نوزاد با شیر مادر آلوده به ویروس، میزان انتقال HIV به نوزادان به کمتر از یک ‌درصد کاهش پیدا کرده است. در بسیاری از موارد، کودکان مادران HIV مثبت از شیر مادر محروم خواهند شد، اما در عوض شانس آلودگی به این ویروس تا حدود 30 درصد در آن‌ها کاهش پیدا خواهد کرد. احتمال انتقال ویروس ایدز به جنین در حین بارداری، 15 تا 20 درصد و در هنگام زایمان، نزدیک به 50 ‌درصد اعلام شده است.

زن HIV مثبتی که حامله است، پس از ماه‌های اول حاملگی می‌تواند داروهای ضدایدز را دریافت کند تا هم به سلامت خود او کمک کند و هم از انتقال ایدز به جنین جلوگیری شود. ایدز فرآیند حاملگی را تغییر نمی‌دهد و بر روی رشد و تکامل جنین تأثیرگذار نیست، به عنوان مثال منجر به تولد نوزاد عقب‌افتاده ذهنی یا دارای نقص عضو نخواهد شد. در برخی کشورها، زنان طی وضع حمل، دارو می‌گیرند و روش زایمان انتخاب می‌شود و از تغذیه‌کردن نوزاد منع می‌شوند و به نوزاد نیز برخی داروهای ضدایدز داده می‌شود.

تا 18 ماهگی با قطعیت نمی‌توان گفت کودک به HIV مبتلا شده است یا خیر

باید به این نکته توجه داشت که آزمون آنتی‌بادی HIV در روزهای اول تولد تمامی کودکانی که از مادران آلوده به این ویروس متولد می‌شوند، مثبت است. البته، بسیاری از این کودکان آلوده به ویروس نیستند، اما آنتی‌بادی‌ها را از بدن مادر دریافت کرده‌اند. به همین دلیل آزمون آنتی‌بادی HIV در آن‌ها یک ماه و سه ماه بعد تکرار خواهد شد و پزشکان تا 18 ماهگی کودک نمی‌توانند با قطعیت بگویند که او به HIV آلوده شده یا سالم است. با این حال از آن‌جاکه مصرف شیر مادر در این نوزادان، مخصوصاً پس از 3 تا 6 ماهگی می‌تواند خطر آلودگی به HIV موجود در شیر مادر را به شدت افزایش دهد، به مادران اچ.آی.وی مثبت که به آب سالم و جایگزین‌های شیرمادر دسترسی دارند، توصیه می‌شود از شیردادن به نوزاد خود خودداری کنند.

اگر زنان باردار مبتلا هيچ دارويي مصرف نکنند، شانس انتقال ويروس به جنين 15تا30 درصد است و با مصرف دارو اين احتمال خيلي کمتر مي‌شود. البته علاوه بر اين‌که در دوران بارداري به مادر دارو داده مي‌شود، بعد از تولد بچه هم بلافاصله در اولين فرصت به او دارو مي‌دهند و مصرف داروي خوراکي بايد تا يک هفته بعد از تولد ادامه پيدا کند. در فاصله 6 و 9 ماه نيز براي بررسي آنتي‌بادي‌هاي بچه، آزمايش‌هايي انجام مي‌گيرد.

انجام زايمان سزارين احتمال انتقال ويروس به جنين را کم مي‌کند

از سوی دیگر، انجام زايمان سزارين احتمال انتقال ويروس به جنين را کم مي‌کند. البته در کشورهاي مختلف، دستورالعمل‌ها متفاوت است، اما در کشور ما سزارين را توصيه مي‌کنند؛ چون احتمال انتقال در زماني که جنين از کانال زايمان مي‌گذرد و جنين ترشحات مادر را مي‌بلعد، خيلي زياد است، ولي وقتي جنين از شکم بيرون مي‌آيد، احتمال انتقال کمتر مي‌شود. مورد دیگری که ممکن است ویروس HIV را به نوزاد منتقل کند، استفاده از شیر مادر است که به میزان 5 تا20 درصد احتمال دارد بچه با خوردن شير مادر به HIV آلوده شود.

ارایه خدمات مشاوره

اما وزارت بهداشت برای جلوگیری از انتقال ویروس HIV از مادر به فرزند، چه برنامه‌هایی دارد؟ براساس راهبرد ملی کنترل ایدز در کشور، مصوب سال 1393، پیشگیری از انتقال HIV از مادر به نوزاد به طور جدی در دستور کار قرار گرفته است و اگر زنی مشکوک به ابتلا باشد و بخواهد باردار شود، با مراجعه به مراکز تعریف‌شده وزارت بهداشت، می‌تواند خدمات رایگان مشاوره و پیشگیری را برای جلوگیری از ابتلای نوزاد خود به HIV دریافت کند. اگر زنی که خود یا همسرش رفتار پرخطر جنسی داشته است و در خطر عفونت اچ.آی.وی است، به موقع به مراکز بهداشتی مراجعه کند، احتمال انتقال ویروس ایدز به نوزاد آنان از 50 درصد به کمتر از 2 درصد کاهش می‌یابد.

سزارین و شیرخشک رایگان برای مادران مبتلا به HIV

در برنامه وزارت بهداشت و طبق دستورالعمل مصوب، بعد از مراجعه این زنان حتی اگر قبل از بارداری باشد، داروهای ضدویروس به صورت رایگان در اختیار آنان قرار داده می‌شود، همچنین به آنان توصیه می‌شود که زایمان به روش سزارین انجام شود که زایمان آنان کاملاً رایگان خواهد بود. بعد از تولد نوزادشان نیز به هر میزان که نیاز باشد، شیرخشک رایگان در اختیارشان قرار داده می‌شود تا از شیر مادر تغذیه نکنند.

توصیه وزارت بهداشت به زوج‌ها این است که اگر خودشان یا همسرشان هر نوع رفتار پرخطر که موجب انتقال ویروس ایدز می‌شود، داشته‌اند، اعم از اعتیاد تزریقی و استفاده از لوازم مشترک یا رفتار جنسی محافظت‌نشده، قبل از اقدام به بارداری به مراکز بهداشتی مراجعه کنند و از خدمات رایگان مشاوره و پیشگیری برخوردار شوند. خدمات پیشگیری از ابتلای نوزاد به ویروس ایدز در تمام استان‌های کشور وجود دارد و این افراد، کافی است به یکی از مراکز بهداشتی نزدیک محل زندگی‌شان مراجعه کنند تا نشانی مرکز ارایه خدمات پیشگیری از عفونت HIV را در اختیارشان قرار دهند.

انتهای پیام/