به گزارش سرو ابرکوه؛ ابرکوه شهری تاریخی در فاصله 140 کیلومتری غرب یزد، در روزگاران قدیم مسیر راهی بود، که شرق و غرب را به یکدیگر متصل می کرد و به نام راه ابریشم معروف است.

این شهر توریستی و باستانی در میان سه شهر تاریخی ایران یعنی اصفهان، یزد و شیراز قرار گرفته است، بطوریکه تقریبأ میان مثلث این سه شهر می باشد.

سرو ابرکوه؛ دومین موجود کهنسال زنده جهان
درخت سرو ابرکوه به عنوان دومین اورگانیسم زنده روی زمین که با نام پارسیک شناخته می شود، یکی از جاذبه های توریستی ایران است که ارتفاع آن بین 28 تا 35 متر برآورد شده و محیط تنه آن در روی زمین به یازده و نیم متر می رسد.

این درخت همچنان با گذشت 45 قرن از عمر خود، سرسبز و شاداب در پهناى کویر یزد در ابرکوه مقاوم و استوار ایستاده و جهانیان را شگفت زده کرده است.

این درخت در سال 86 به عنوان سومین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و به عنوان یک اثر طبیعى در سال 1382 به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور رسیده است.

مسجد جامع؛ مسجدی دارای دو قبله
مسجد جامع ابرکوه (مسجدی دارای دو قبله) است که بر اساس گواهي منابع تاريخي، بناي اوليه مسجد مربوط به دورة سلجوقي است و دکتر صفا، این مسجد را از آثار عهد مغول بر شمرده است.

سنگ اصلي محراب که با شماره 3661 به موزة ايران باستان انتقال داده شده، سنگي مرمري با تراش بسيار عالي و نقش هاي گل و بوته در وسط و حاشيه اي از کتيبه قرآني به خط نسخ تزيين شده و قسمت پيشاني آن داراي طرح مقرنس کاري است.

محراب ديگر شبستان که کجي قبله را اصلاح کرده، کاشيکاري است و در غرفه هاي مجاور ايوان اصلي، محراب ديگري است که در داخل آن سنگ خوش نقش و طرح سه تکه اي از نوع سنگهاي آهکي نصب کرده اند و در اطراف آن اسامي پيامبر(ص) و دوازده امام (ع) به خط نسخ و کوفي حجاري شده است.

اين مسجد در تاريخ 1312/5/9، با شماره 197 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.

گنبد عالي (علي)؛ نخستین اثر ملی ثبت شده استان یزد
یکی از آرامگاه ها و بقعه های تاریخی در ابرکوه، بناي گنبد عالي است که در شمال شرقي شهر بر فراز کوهي در مجاورت ابرکوه واقع می باشد.

این گنبد که از جمله آثار ديلميان (448-320 ه ق) در ابرکوه است، از داخل و خارج به صورت هشت ضلعي ساخته شده و پهناي داخل آن 90/8 متر و بلندي آن حدود 12 متر مي باشد.

مصالح به کار رفته در آن عمدتاً سنگ لاشه و ملاط گچ و ماسه است. این بنا براي بسياري از آرامگاه هاي ناحيه يزد و کرمان از قرن پنجم به بعد به عنوان الگويي به حساب مي آمده، داراي کتيبه بزرگي به تاريخ 1056 م مي باشد.

درکتيبه اين بنا نام يکي از افرادي که در آنجا به خاک سپرده شده و نام سازنده و تاريخ ساخت بنا ذکر شده است. از متن کتيبه چنين در مي يابيم که مقبره فوق محل دفن شخصيتي به نام عميدالدين شمس الدوله و مادر وي که نامش در کتيبه مشخص نيست، مي باشد.

یخچال های خشتی ابرکوه، مرهمی بر عطش کویرنشینان
در ابتدای ورود به شهر ابرکوه از سمت استان فارس و یا خروجی از سمت یزد یخچال های خشتی دیده می شود که با گذشت سالیان طولانی همچنان با شکوه پابرجا مانده و تقریبأ اکثر مسافران عبوری در کنار آن توقف می کنند و عکسی به یادگار می گیرند.

قدمت برخي از يخچال ها به عهد قاجار و برخي ديگر به رونق جاده ابريشم برمي گردد و به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده اند.

يخچال ورودي شهر ابرکوه از جمله آثار قديمي شهرستان ابركوه است كه با پلاني به صورت مدور و حجمي مخروطي شكل به صورت پله اي بنا شده است، ارتفاع اين بنا حدود 20 متر است و سطح كف داخل بنا، گودتر از سطح زمينهاي بيروني ساخته شده است.

یخچال برزن در جاده مریم آباد، يخچال هك شهرستان ابرکوه و يخچال فتح آباد از دیگر یخچال های موجود در ابرکوه است که هر کدام ویژگی هایی شبیه به هم با اندکی تفاوت دارند.

مسجد بيرون؛ مسجدی که منزلگاه امام رضا(ع) بود
مسجد بیرون که منزلگاه حضرت ثامن الحجج (ع) بوده، در بيرون شهر ابرکوه و در سمت جنوب شرقي شهر واقع شده و بناي اوليه آن از قديمي ترين مساجد ايران به شمار مي آيد.

نقشة مسجد در حال حاضر از نوع مساجد دو ايواني است. ايوان غربي به گنبدخانه اي راه دارد و از ايوان شرقي بزرگتر است. بقايايي از تنها منارة مسجد برجاي مانده است که از قسمت تحتاني آن براي رفتن به پشت بام استفاده مي شود.

بالاي سر در ورودي مسجد، کتيبه اي با کاشي معرق در سرشتة خط قرار دارد که به دليل ريختگي اطلاعات مبهمي از موقوفات باني بنا و نيز عبور يا توقف حضرت رضا(ع) ارايه مي دهد و با توجه به نوع خط نسخ و القاب حاکم مزبور در کتيبه مي توان آن را به اوايل قرن نهم هجري نسبت داد.

البته مسير حرکت امام رضا (ع) از مدينه تا مرو و عبور ايشان از ابرکوه با توجه به نقشه موجود، متن کتيبه را تأييد مي نمايد. اين بنا در تاريخ17/9/77 با شماره 2170 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيد.

مقبره پير حمزه سبزپوش (عزیزالدین نسفی)
مقبره پير حمزه در نزديکي مسجد جامع و در يکي از کوچه هاي قديمي ابرکوه به صورت بنايي پر حجم با نمايي خشتي خودنمايي مي کند.

فضاي داخل بقعه داراي چهار ضلع مي باشد که بر روي هر يک از ضلع هاي چهارگانه، چهار طاقنما ايجاد شده و در پايين هر ضلع ازاره بنا قرار دارد که از سه بخش تشکيل شده: در بالا به عرض 20 سانتي متر کتيبه اي به خط نسخ از آيات قرآني، در زير آن يک حاشيه تزييني و سطح وسيعي که به هفت ضلعي هايي تقسيم شده و داخل آنها با طرح هاي گياهي تزيين يافته است.

در قسمت بالاي محراب کتيبه اي با نقش گچبري و به خط نسخ وجود دارد که نام سازنده و تاريخ بنا به اين صورت خوانده مي شود و در تاريخ 31 مرداد 1313 ذيل شماره 205 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد.

گنبد سنگي هک
اين بنا به طوري که از کتيبه هاي موجود در آن برمي آيد، مدفن حسن بن شمس الدين محمد، از سلسلة اينجو مي باشد و از آثار قرن هشتم ه ق است که در روستاي هک واقع در 6 کيلومتري غرب ابرکوه قرار دارد.

گنبد سنگی هک، داراي سه مدخل ورودي است و در جنوب به جاي درب ورودي، محرابي تعبيه شده و در چهار گوش پايه گنبد، چهار طاقچه به صورت هشت گوش درآمده و گنبدي تخم مرغي شکل برفراز آن قرار دارد.

اين بنا به طور کلي از سنگ سفيد رنگ ساخته شده و گنبد آن از سوي خارج داراي پوشش آجري است. در پيشاني سردر شرقي و جنوبي نیز کتيبه هايي نصب شده است.

گنبد سنگي هک درتاريخ 1378/8/2 به شماره 2439 جزء آثار ملي به ثبت رسيده است.

قلعه فیروزآباد ابرکوه
یکی از آثار تاریخی ابرکوه، قلعه باغ تیجرد است که در روستای فیروزآباد شهرستان واقع می باشد. قلعه فیروز آباد یکی از قلعه های مسکونی ساخته شده در دوره قاجاریه می باشد که هم اکنون زنده و در آن سکونت می شود.

خانه های ساخته شده در این قلعه، از جنس خشت و گل با اندود کاه و گل می باشد و در این بنا از انواع طاق های آهنگ، عرقچین،کلمبو و تویزه می باشد که اکثرا از نوع آهنگ و به شیوه ضربی ساخته شده و دیوار حصاریاز نوع چینه ای که جنس آن گل و ماسه (سیم گل) می باشد.

این قلعه از دو قسمت قلعه قدیم و قلعه نو تشکیل شده است که در قلعه نو تعداد خانه ها کمتر و فضای باز بیشتری دارد که احتمالا برای انجام مراسمات ساخته شده است.

این قلعه دارای 6 برج مراقبتی با شماره 20468 در تاریخ 1386/10/12 به ثبت آثار ملی کشور رسیده است.

مناره های سر در نظامیه 
مناره های نظامیه ابرکوه که در تاریخ 09/05/1312  با شماره 196 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید متعلق به قرن 8 هجری می باشد. این مناره های مرتفع در اصل «نظام الملک» نام دارند و در تصوّر برخی، ساخته نظام الملک ابرقویی وزیر سلجوقی است که این تصوّر اشتباه است.

این مناره ها که آن را « سر در نظامیه » نیز می خوانند و می گویند در این محل مسجد، بازار و مدرسه وجود داشته است. سراسر بدنه مناره ها از کاشی فیروزه ای رنگ است، که به خط کوفی بنایی با کلمات (الله اکبر) به نحو زیبایی تزیین شده است.

مقبره طاووس الحرمین، مؤلّف کتاب « نزهة القلوب » در نزدیکی این مناره ها قرار داشته است.

ارگ شهرسب؛ مجتمع مسكونی عظيم در دوره صفويه
ارگ «شهرسب» ابرکوه، از بین آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهرستان، کمتر مورد توجه قرار گرفته است، یکی از بزرگترین ارگ های کشور، می باشد، که در ابتدای جاده ابرکوه - یزد قرار دارد.

قلعه اي است عظيم با سردري رفيع وآثاري از مجتمع مسكوني اهالي در گذشته، كه تقريباً بلا استفاده شده است. هستة اوليه اين مجتمع مسكوني عظيم را مي توان به دورة صفويه نسبت داد.

قلعه شهرسب؛ قلعه اي است با برج و بارو و سردري جداگانه، هشت برج و نيم درچهار زاويه كه در ميان قلعة بيروني واقع شده است. كوچه ها و خانه هاي اين واحد مسكوني به صورت شطرنجي طراحي شده اند و اكثرخانه هاي مسكوني در طرفين كوچه ها قراردارند.

ارگ شهرسب 17000 متر مربع مساحت دارد و مصالح بکار رفته در آن خشت خام، گل، سنگ، چوب، آجر پخته و... می باشد.

خانه آقازاده و بادگیر دو طبقه و کلاه فرنگی آن
خانه آقازاده و بادگیر آن مربوط به دوره قاجار است و در ابرکوه، محله دروازه میدان واقع شده است که در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ۱۸۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

این خانه متعلق به سید حسین ابرقویی بوده‌است که ۸۲۰ مترمربع مساحت دارد. بادگیر این خانه یکی از بادگیرهای اصیل و زیبای ابرکوه محسوب می شود، که دارای ۱۸ متر ارتفاع و ۱۸ مترمربع مساحت می باشد. در دهانه بادگیر ۱۹ دریچه تنظیم هوا وجود داشته که با بادگیر دوم هماهنگی و ارتباط دارد.

این بادگیر برخلاف اکثر بادگیرها، دو طبقه می باشد، می‌تواند تنظیمات هوا را حتی در زمانی که هیچ بادی نمی‌وزد، انجام دهد.

کلاه‌فرنگی آن به صورت مقرنس‌کاری و به نحوی طراحی شده‌است، که نور آسان‌تر وارد خانه شود و فضای خانه روشن‌تر جلوه کند.

قلعه تیزک؛ بوم گردی این قلعه آماده پذیرایی مسافران نوروزی
روستای تیزک در ۱۲ کیلومتری شمال غربی شهر ابرکوه قرار گرفته است. قلعه قدیمی تیزک که قدمت آن به ۲۰۰ سال قبل بر می رسد، که توسط عبدالرضا خان بزرك، پدر حاج خان و سالار نظام، در دوره قاجار، از خشت و گل ساخته شده است. در تقسيم اموال عبدالرضا خان، قلعه مذكور سهم حاج خان شده است.

این قلعه در دو طبقه و پلانی مستطیلی شکل، همراه با چهار برج نگهبانی در 4 گوشه بنا شده است. خانه های این قلعه به صورت موازی و همردیف، دارای هشتی ورودی و 2 نشیمنگاه می باشد که در گذشته، آب قنات روستا از وسط آن عبور و به سمت مزارع و دو سردآب نزدیک قلعه هدایت می شد.

موزه مردم شناسي خانه صولت
موزه مردم شناسی واقع در خانه صولت یکی از بنا های نفیس مي باشد، كه در بافت قديم استقرار دارد . اين خانه با سردري بلند و باشكوه داراي گچبري ها و مقرنس كاري هاي بسيار زيباست .

اشياء با ارزش تاريخي از نحوه زندگي مردم شهرستان تا قديمي ترين اثر مربوط به اوايل اسلام در این موزه وجود داردف که مساحتي حدود 500 متر مربع از خانه صولت را به خود اختصاص داده است.

تفنگ، طپانچه، سندهاي قديمي، سكه هاي رايج ايران، از دوره قاجار تا كنون و سكه حضرت امام رضا(ع)، مهر، اشياء كاوش هاي باستان شناسي طاووس الحرمين، مسجد جامع و قلعه بهمن، اشياء تزئيني، نسخ خطي، وسايل كشاورزي، وسايل حمام و روشنايي، جعبة آوازهاي قديمي، كوزه هاي شامورتي، كوزه هاي دستشوئي سفره، آبكشي لعابدار و لوله دار، حكم احمد شاه قاجار به يكي از سردارن ابركوهي از جمله اشاء گرانبهایی است که در این موزه نگهداری می شود.

علاقه مندان می توانند برای اطلاع از جزئیات بیشتر بناهای معرفی شده این گزارش، بر روی مکان ها کلیک کنند.

برخی دیگر از جاذبه های گردشگری ابرکوه را می توانید در لینک زیر بخوانید.

جاذبه های ابرکوه/ از مسن ترین موجود زنده ایران و گنبد عالی تا حمام خزينه اي و يخچال هاي خشتی

انتهای پیام/ ف